مایع حیاتی که هر روز آب می رود

افزایش قیمت و مشکلی که حل نمی شود

بسیاری از کشورهای جهان با معضل آب مواجه هستند، در همین راستا در دهه‌های اخیر فروش آب آشامیدنی پررنگ تر شد تا به گونه ای به مردم هشدار کاهش آب در کره زمین داده شود. این فرآیند با افزایش قیمت آب مصرفی منازل رنگ تازه ای گرفت تا به نوعی فرهنگسازی برای مصرف آب صورت گیرد. موضوعی که در ایران نتوانست موفق باشد. در دهه اخیر آب به صورت آشامیدنی و یا به اصطلاح معدنی در مارکت ها برای فروش قرار گرفت و همچنین در کنار آن استفاده بی رویه از آب شرب برای شست‌وشو خودرو، استفاده در ماشین لباسشویی، آبیاری باغچه یا سایر موارد غیر ضروری در افزایش قیمت آب تاثیر گذار بوده و دولت ها با سیاست افزایش قیمت سعی در کاهش مصرف مردم داشتند. در این بین اعداد نجومی روی قبوض آب و فاضلاب مردم دیده شد که در دوره ای اعتراضات زیادی را نیز به همراه داشت. علیرضا قراگوزلو، استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با «ابتکار» در ارتباط با راهکارهای ارائه شده برای صرفه جویی در کاهش مصرف آب، می گوید: « راهکار پیشنهادی بیشتر کارشناسان در حوزه آب و منابع طبیعی جداسازی آب آشامیدنی از غیر آشامیدنی است. هرچند هزینه مدیریت آب برای دولت ها بسیار سنگین است. هزینه هایی مانند جمع آوری لوله های انتقال و بسیاری از شبکه های آبی به گستردگی یک کشوری مانند ایران باعث می شود که هزینه یک لیتر آب بسیار گران تمام شود. این زمان است که دولت ها برای پوشش هزینه های خود دست به افزایش قیمت آب می زنند اما باید در نظر داشت که سیاست افزایش قیمت نمی تواند راهکاری مناسب برای فرهنگسازی در مصرف آب شود .»

فاجعه بحران آب در کمین ایران !

بر اساس ارائه شده وزارت نیرو، میزان سرانه آب تجدیدپذیر سالانه کشور از میزان حدود 13000 متر مکعب به ازای هر نفر در سال 1300، به حدود 1400 متر مکعب به ازای هر نفر در سال 1393 کاهش یافت. اما همچنان ایران در مصرف آب روزانه دو برابر میزان جهانی یکی از پرچم داران مصرف آب است. آنگونه که ایسنا گزارش می دهد؛ در ایران هر فرد به طور متوسط روزانه ۱۷۰ لیتر آب مصرف می کند که ۲ برابر مصرف جهانی است که همین مساله موجب شده ایران در لیست کشور های دارای بحران شدید آب قرار بگیرد. طبق اعلام مسوولان سهم هر ایرانی از آب سالم و در دسترس طی نیم‌قرن گذشته بیش از ۷۵ درصد کاهش یافته است عددی که می توان از آن با عنوان فاجعه آبی یاد کرد، فاجعه‌ای که اگر در زمان حال مدیریت نشود باید منتظر کاهش بیشتر آن نیز بود .

اصیلیان، کارشناس محیط زیست می گوید: «سرانه مصرفی آب در جهان حدود 100 تا 110 لیتر در شبانه روز است که این میزان در ایران به 170 لیتر می رسد. بر اساس برخی آمار در بعضی نقاط کشور شاهد مصرف حدود 200 تا 220 لیتری آب هستیم. به همین میزان به تولید فاضلاب نیز در ایران خواهیم داشت. این فاضلاب وارد رودخانه ها و چاه ها می شود و نه تنها وارد چرخه تصفیه نخواهد شد بلکه آب های شرب دیگر را نیز آلوده می کند. در وهله اول باید فرهنگسازی صورت گیرد. باید توجه داشت ایران کشوری غنی بوده و هست اما استفاده نادرست می تواند بسیاری از منابع ما را هدر دهد؛ آب یکی از همین موارد است؛ در زمان مسواک زدن آب باز است. حمام های طولانی مدت باعث هدر رفتن آب می شود و بسیاری دیگر که خبر از عدم فرهنگسازی صحیح در میان مردم ما می دهد .»

زمین هایی که روز به روز آب می رود !

آسیب هایی مانند فرونشست زمین نیز از تخلیه آب‌های زیر زمینی نشات می گیرد. به گزارش سازمان زمین شناسی کشور خاک استان تهران در مناطق جنوبی سالانه حدود 36 سانتیمتر فرونشست می‌کند؛ این در حالی است که میزان بحرانی فرونشست در جهان تنها 4 میلیمتر است. به گفته مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت مردمی سازمان حفاظت محیط زیست پدیده فرونشست زمین در تهران 90 برابر حد بحران اتحادیه اروپا است. به گزارش ایرنا،علی محمد شاعری نماینده مجلس درباره فرونشست بیش از حد زمین در تهران گفت: «تنها علت این کاهش سطح، برداشت بی رویه از سفره های زیرزمینی و بازنگشتن آب تصفیه شده به سفره هاست به طوری که هوا جای آب را پر کرده و با کوچک ترین لغزش لایه های زمین شاهد فرونشست ناگهانی و به مرور زمان نیز فرونشست مداوم هستیم. تنها راهکار خروج از این بحران مدیریت منابع آب در استان تهران است، اگر مسوولان کنونی سازمان محیط زیست، آبفا و وزارت نیرو تلاش نکنند استفاده از سفره های آب زیرزمینی استان تهران متعادل شود، در آینده شاهد وقوع حوادثی دلخراش خواهیم بود .»

لزوم مدیریت فاضلاب ها

براساس آمارهای ارائه شده در تهران، 80 درصد آب مصرفی به پساب های خانگی و فاضلاب تبدیل می شود. آب های که به دلیل نبود امکانات کافی وارد رودخانه ها می شود و بار دیگر موجب آلوده شدن آب های شرب خواهد شد. اصیلیان درباره این موضوع می گوید: «در شهرها و کلانشهرها انشعابات فرسوده آبی وجود دارد که خود باعث هدر رفتن شدید میزان آب می شود. ما باید با برنامه ریزی صحیح حتی در سیستم های اگو شهری فاضلاب ها را کنترل کنیم و تا حدامکان به تصفیه آن روی آوریم. هر چند فرهنگ عمومی جامعه از استفاده آب فاضلاب بعد از تصفیه برای مصارف شرب آمادگی ندارد اما حداقل به منابع آبی دیگر مانند رودخانه ها و ... ضربه ای وارد نمی کند.» به گفته اصیلیان میزان استفاده از آب شرب در مصارف کشاورزی نیز به 90 درصد رسیده است که دقیقا از عدم مدیریت در منابع آبی ناشی می شود.این در حالی است که بر اساس آمار ارائه شده؛ برای کشورهای با درآمد کم تا متوسط، مصارف صنعتی آب در حدود 10 درصد و مصارف کشاورزی آن در حدود 80 درصد کل مصارف آب آن کشورها را تشکیل می دهد و در کشورهای با درآمد بالا، مصارف صنعتی در حدود 60 درصد و مصارف کشاورزی در حدود 30 درصد کل مصارف آب است. در ایران، در حدود 92 درصد کل مصارف آب مربوط به بخش کشاورزی بوده و مصارف صنعتی در حدود 2 درصد و مصارف شرب در حدود 6 درصد کل مصارف آب را تشکیل می دهند.قراگوزلو در این باره می گوید: «بحث بر سر کاهش و افزایش مصرف آب، به یک مدیریت کلی باز می گردد. ما در استان های همدان و مرکزی و از همه شدید تر در تهران با کاهش میزان آب های زیر زمینی رو به رو هستیم. برداشت آب های زیرزمینی، آگاهی نداشتن از مدل دقیق بارش ها در کشور از جمله همین موارد است . »