زایمان طبیعی ولی بدون درد!

بارداری یكی از شیرین‌ترین و در عین حال سخت‌ترین دوره‌های زندگی مادران است؛ ماه‌هایی كه با عشق و امید سپری می‌شود تا نوزادی سالم و سرحال به جمع خانواده بپیوندد، اما آنچه از همان روزهای اول، فكر و ذهن مادران را درگیر می‌كند، انتخاب روش زایمان است. بیشتر خانم‌ها می‌دانند زایمان طبیعی روش بهتر و مناسب‌تری است كه هم به نفع خودشان خواهد بود و هم جنین‌شان، اما ترس از درد و نگرانی از شرایط حین زایمان موجب می‌شود به سزارین روی آورند و فكر زایمان طبیعی را از سر خارج كنند.

این در حالی است كه متخصصان تاكید می‌كنند زایمان طبیعی بهترین روش است و فقط در مواردی خاص باید از سزارین كمك گرفت. از نظر پزشكان، زایمان طبیعی با ساختار بدن مادر سازگار و هماهنگ است و عوارض كمتری برای او و نوزاد ایجاد خواهد كرد.

بیهوده درد نكشید

تقریبا بیشتر خانم‌هایی كه سزارین را انتخاب می‌كنند، ترس از درد زایمان طبیعی را علت اصلی این تصمیم‌گیری می‌دانند. در حالی كه این روزها می‌توان درد زایمان را نیز تا حد زیادی كاهش داد؛ به طوری‌كه حالا خانم‌ها بدون تحمل درد هم می‌توانند زایمان ‌كنند.

شروع زایمان و انقباضات رحمی با درد همراه خواهد بود و این درد، نشانه‌ای است كه مشخص می‌كند زایمان در حال آغاز شدن است، اما پس از دریافت این پیام مسلما دیگر لازم نیست چنین درد شدیدی ادامه پیدا كرده و مادر آن را تحمل كند. بر همین اساس، امروزه از روش‌های مختلفی برای كنترل و كاهش دردهای زایمانی استفاده می‌شود كه خانم‌ها می‌توانند از آنها بهره بگیرند.

روش‌هایی برای كنترل درد

دكتر نوید ابوالاحرار، فلوشیپ فوق‌تخصصی درد در گفت‌وگو با «جام‌جم» درباره زایمان بدون درد، توضیح می‌دهد: امروزه برای كاهش دردهای زایمانی از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. به‌عنوان نمونه به كمك تكنیك‌های ریلكس كردن بدن (relaxation) می‌توان به بیمار كمك كرد، آرامش بیشتری داشته باشد و به كمك تكنیك‌های ذهن و بدن، اضطراب كمتری را تجربه ‌كند. در چنین شرایطی آستانه تحمل درد مادر بالاتر می‌رود و درد كمتری را تجربه خواهد كرد. علاوه بر این، با استفاده از تكنیك‌های تنفسی نیز می‌توان درد زایمان را تا حدی كاهش داد.

وی با اشاره به روش‌های دارویی كاهش درد، می‌گوید: با استفاده از مخدرها كه بهترین داروهای ضددرد است یا به كمك داروهای بی‌حسی موضعی نیز می‌توان درد زایمان را كاهش داد. بی‌دردی به كمك گازهای استنشاقی نیز روش دیگری است كه می‌توان از آن استفاده كرد.

استفاده از مخدرها شاید به نظر بهترین روش باشد، اما این پزشك متخصص تاكید می‌كند: این روش به دلیل این‌كه می‌تواند باعث بروز مشكلات تنفسی برای مادر و جنین شود و ممكن است پس از تولد، نوزاد را نیز دچار عوارض مخدر كند، روش چندان مناسبی به حساب نمی‌آید. بنابراین تا جایی كه امكان دارد باید استفاده از مخدرها را كنار گذاشته و از روش‌های دیگر كمك گرفت.

دكتر ابوالاحرار به استفاده از داروهای بی‌حسی موضعی اشاره می‌كند و می‌گوید: این داروها را می‌توان به‌طور موضعی در بافت‌های اطراف مجاری زایمانی تزریق كرد، ولی روش بهتر، تزریق این مواد كنار نخاع مادر است. با انجام چنین كاری، انتقال درد از رشته‌های عصبی به نخاع مختل شده و در نتیجه دردی منتقل و احساس نمی‌شود.

بهترین روش كدام است؟

همان‌طور كه گفته شد، زایمان بی‌درد روش‌های مختلفی دارد، بنابراین مهم است بدانیم كدام روش تاثیر بیشتری داشته و عوارضش كمتر است.

دكتر ابوالاحرار می‌گوید: تكنیك بی‌حسی اپیدورال در میان دیگر روش‌های زایمان بدون درد، تاثیر بهتر و عوارض كمتری دارد. در این روش یك لوله باریك به نام كاتتراپی‌‌دورال كنار نخاع قرار می‌گیرد. این لوله به طور مستقیم با نخاع تماس ندارد و در ناحیه اطراف نخاع است و با تزریق داروی بی‌حسی، بر نخاع تاثیر گذاشته و بیمار درد را احساس نمی‌كند.

به گفته وی، در این روش تركیبی از داروهای بی‌حسی موضعی با مقدار بسیار كم استفاده می‌شود تا فقط روی رشته‌های عصبی مربوط به درد تاثیر بگذارد و رشته‌های حركتی را مختل نكند؛ چراكه انقباضات رحم حین زایمان همچنان باید ادامه داشته باشد.

این پزشك متخصص درباره دیگر مزیت‌های این روش، می‌گوید: اگر بنا به دلایلی روند زایمان به خوبی پیش نرود و مشكلاتی ایجاد شود، این امكان وجود دارد كه به كمك این كاتتر و با استفاده از غلظت بالاتر داروها، بی‌حسی عمیق‌تری برای بیمار ایجاد كنیم تا عمل جراحی برای او انجام شود. پس از عمل نیز تا زمانی كه بیمار در بیمارستان حضور دارد، از طریق كاتتر می‌توانیم بی‌دردی بعد از عمل را برایش ایجاد كنیم.

نخاع صدمه می‌بیند یا خیر؟

بعضی از خانم‌ها زایمان بدون درد را با بروز كمر دردهای شدید پس از زایمان و مشكلات نخاعی مرتبط می‌دانند و تصور می‌كنند همیشه چنین مشكلاتی برای مادر ایجاد خواهد شد. برای همین تصمیم می‌گیرند به جای استفاده از این روش، سزارین را انتخاب كنند. دكتر ابوالاحرار در این زمینه می‌گوید: اگر زایمان بدون درد از سوی فردی انجام شود كه مهارت كافی ندارد، احتمال بروز عوارض نیز وجود خواهد داشت. بنابراین همیشه توصیه می‌شود با احتیاط و دقت بیشتری اقدامات لازم را انجام دهید تا احتمال بروز عوارض كاهش یابد.

وی تاكید می‌كند: كاتتراپیدورال وارد نخاع نمی‌شود و تنها در فضای اطراف نخاع قرار می‌گیرد. از طرف دیگر، نخاع در مهره اول و دوم كمری پایان می‌یابد و محل ورود این كاتتر حدود مهره‌های سوم، چهارم و پنجم كمری است. بنابراین احتمال صدمه به نخاع منتفی می‌شود.

اغلب مردم روش‌های مختلف زایمان بدون درد را با نام بی‌حسی نخاعی می‌شناسند و تفاوتی میان انواع مختلف آن قائل نمی‌شوند. دكتر ابوالاحرار ضمن بیان این مطلب، خاطرنشان كرد: در یكی از این روش‌های بی‌حسی كه دارو داخل مایع مغزی ـ نخاعی تزریق می‌شود، افراد بیشتر دچار سردرد و كمردرد خواهند شد كه البته علت این مساله هنوز مشخص نیست، ولی در روش بی‌حسی اپیدورال این عارضه هم اتفاق نمی‌افتد.

وی می‌افزاید: كمر دردهایی كه در دوران بارداری ایجاد می‌شود، بیشتر ناشی از علل دیگر مانند تحمل وزن جنین است كه مادر باید چند ماهی آن را همراه خودش حمل كند. در نتیجه برای مادرانی كه ماهیچه‌های اطراف ستون مهره‌های آنها ضعیف‌تر است، فشار بیشتری ایجاد شده و دچار كمردرد بیشتری می‌شوند. بنابراین توصیه می‌شود خانم‌ها قبل از بارداری یا در ماه‌های اول بارداری ورزش‌هایی را انجام دهند كه كمك می‌كند این ماهیچه‌ها قوی‌تر شده و مادر وزن جنین را بهتر تحمل كند.

سزارین یا زایمان بدون درد؟

وقتی مزایای روش زایمان بدون درد مشخص می‌شود، بازهم بعضی‌ها فكر می‌كنند بهتر است سزارین را انتخاب كنند كه روشی شناخته‌ شده‌تر است. آنها باور دارند سزارین با همه عوارض و معایبی كه دارد از زایمان بدون درد، كم‌عارضه‌تر خواهد بود.

دكتر ابوالاحرار ضمن اشتباه دانستن چنین طرز فكری، می‌گوید: اگر مادران بخوبی با پزشك همكاری كنند، زایمان بدون درد روشی بسیار عالی و مناسب است. استفاده از این روش در مقایسه با سزارین عوارض كمتری برای مادر ایجاد خواهد كرد و حتی لازم نیست در بیمارستان بستری شود. از طرف دیگر با این روش هنگام عبور جنین از كانال زایمانی به او كمك می‌شود كه وضع قلبی، عروقی و ریوی بهتری داشته باشد.

بنابراین در صورتی كه متخصص زنان و زایمان استفاده از روش زایمان بدون‌ درد را برای مادر تائید كند، بهتر است خانم‌ها به جای سزارین به این روش روی آورده و بی‌دلیل جراحی نكنند.

نیلوفر اسعدی‌بیگی