نابودی محیط زیست کرخه در سایه پدیده مالچ پاشی+ فیلم

به گزارش پارسینه طی سالهای اخیر مالچ پاشی نفتی ، چالش های متعددی را برای محیط زیست ایران ایجاد کرده است. 

اگرچه استفاده از مالچ نفتی با هدف جلوگیری از انتشار ریزگردها، جلوگیری از فرسایش خاک و تثبیت شن های روان و جلوگیری از مدفون‌شدن روستاها و زمین‌های کشاورزی زیر شن‌ها صورت می گیرد اما به دلیل آسیب ها و مشکلاتی که برای محیط زیست ایجاد می کند، همواره مخالفانی سرسخت داشته داشته و دارد.

طی روزهای اخیر ویدیوهایی از مالچ پاشی بر زیستگاه پارک ملی کرخه ، سبب شکل گرفتن مجدد بحث هایی بر سر استفاده یا عدم استفاده از مالچ های نفتی شده است؛ امری که به باور منتقدان، نه تنها مرگ جانداران این منطقه از خوزستان را موجب شده، بلکه آسیب های جبران‌ناپذیری به محیط زیست و زیستگاه این جانداران وارد کرده است. در پاسخ به چرایی مالچ‌پاشی در غرب کرخه، جمال موسویان، رئیس منابع طبیعی خوزستان می‌گوید: «این مالچ ها باعث پیوستگی و چسبندگی ذرات ماسه می شود و کاری می کند که بعد از فرسایش بادی و حرکت باد، ماسه ها بلند نشوند و حرکت نکنند.» این در حالی است که مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان مخالفت خود را با مالچ پاشی نفتی به صراحت اعلام کرده است. وی در این رابطه گفته است: «جلوگیری از نفوذ آب به زمین و تغذیه آبخوان‌ها ، یکی از معایب استفاده از مالچ نفتی است. مالچ نفتی به‌خصوص در فصول پرباران مانع از نفوذ آب به آبخوان‌ها شده و سبب پدیدار شدن سیلاب‌های محلی و تشدید فرسایش خاک می‌شود. عدم تغذیه آبخوان‌ها موجب تشدید فرونشست و کاهش ذخایر آب زیرزمینی خواهد شد.

مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان از بین رفتن پوشش گیاهی را یکی دیگر از آسیب های زیست محیطی مالچ نفتی عنوان نمود و گفت: «پوشش گیاهی مربوط به مناطق کویری که خود عامل تثبیت خاک و شن‌زارهاست، در اثر پوشیده شدن با ماده نفتی به طور کامل خشک شده و از بین می‌رود. مالچ نفتی رطوبت موجود در هوا را نیز از بین می‌برد که اثر آن خشک شدن گیاهان آن منطقه به دلیل نرسیدن رطوبت است».

او ادامه داد:« در این نوع مالچ به دلیل رنگ سیاه مالچ نفتی ، ضریب حرارتی زمین بالا رفته که این امر موجب بروز بادهای گرم می‌شود. داغ شدن سطح زمین پس از مالچ‌پاشی نابودی جاندارانی که در لایه سطحی خاک را به دنبال دارد».

داوود میرشکار اضافه کرد : «مالچ نفتی باعث ایجاد بیماری در انسان و حیات وحش می شود و در اثر تابش آفتاب ، ترکیبات آروماتیک و گوگرد دار و فلزات سنگین موجود در مالچ وارد هوا می‌شود، مواد شیمیایی خطرناک بوده و منجر به مسمومیت و تنگی نفس افراد می‌شود». 

البته ذکر این نکته مهم است که مرکز پژوهش های مجلس نیز در سال ۱۳۹۹ در گزارشی با عنوان «بررسی آثار زیست محیطی ناشی از مالچ پاشی در منطقه بیت کوصر» به تاثیرات منفی زیست محیطی اجرای این طرح بر اکوسیستم و زیستگاه منحصربه فرد ماسه زارهای این منطقه در خوزستان هشدار داده و آورده است؛ مالچ پاشی نفتی یکی از روش های رایج تثبیت ماسه های روان در طول بیش از ۵ دهه گذشته در ایران بوده است، اما آثار زیانبار زیست محیطی عملیات مالچ پاشی بر گیاهان، جانوران و اکوسیستم منطقه، باید موردتوجه مسئولان ذی ربط قرار گیرد.

روش های جایگزین برای جلوگیری از ریزگردها و فرسایش خاک

به موازات پیشرفت فناوری، شیوه های مقابله با ریزگردها و فرسایش خاک نیز تغییر و تحولاتی داشته است ؛ از جمله انواع گوناگون مالچ ها مانند "مالچ رسی" که به نظر می رسد آثار زیان بار کمتری نسبت به مالچ های نفتی داشته باشد و همچنین مالچ های گیاهی یعنی بقایای گیاهی و خرده چوب که یکی از بهترین جایگزین هاست و گفته می شود اگر بر روی خاک یا شن ریخته شود سبب تثبیت آن می شود.

علاوه بر این پدر علم کویر شناسی ایران، راهکاری ویژه ای در این باره ارائه کرده است: «بهترین راه مقابله با ریزگردها پاشیدن ریگ روی کانون های گرد و غبار است ؛ ریگ راهکاری ارزان، ساده و دائمی است و به اندازه کافی در کشور وجود دارد».

با وجود نگرانی های ابراز شده برای استفاده دوباره از مالچ، در روزهای اخیر مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری به این نگرانی ها پاسخ داده و گفت: «سال ۱۴۰۳ برنامه مالچ‌پاشی نفتی را در دستور کار نداریم»  

حال باید دید در سال ۱۴۰۳ پروژه مالچ پاشی نفتی در غرب کرخه نیز متوقف می شود یا خیر.