رأی اعتماد به وزیران پیشنهادی؛روحانی برنده یا بازنده؟!

در این مقاله به بررسی مدعیات هر کدام از این دو سناریو می پردازیم:

سناریوی روحانی بازنده

کلیت این سناریو که اکنون وجه غالب را در رسانه و در میان مردم و نخبگان هر دو جناح (البته با تفاسیر متفاوت) دارد این است که روحانی در تعامل با اصول گرایان، اقدام به سهم دهی به آنها کرد تا تمام وزرای پیشنهادیش از صافی مجلس بگذرند و همه آنها رأی اعتماد بگیرند. اما مجلسیان اصول گرا به این سهم ها قانع نبوده بلکه برخلاف تعهد نانوشته عمل کردند و از حق قانونی خود استفاده کرده و به سه وزیر رأی اعتماد ندادند. در این ماجرا روحانی که فکر می کرد می تواند با لابی و هماهنگی و چانه زنی، کابینه ای معتدل از هردو جناح تشکیل دهد، در این مرحله با سدی به نام مجلس مواجه شد و لابی و چانه زنی های پشت پرده او بی‌فایده بود و تدبیرش نقش بر آب شد.

اصلاح طلبان که به روحانی رأی داده بودند تقریبا چنین نگاهی داشتند، با این تفاوت که برخی از آنها از همین ابتدا از روحانی و تدابیر او ناامید شدند و بیش از پیش روحانی را سازشکار دیدند و همین امر باعث شد که حتی برخی از آنها از شرکت در انتخابات و رأی به روحانی و همچنین کنار کشیدن عارف احساس پشیمانی کنند.

از سوی دیگر اصول گرایان نیز از این نتیجه احساس رضایت کردند و به قول خودشان نشان دادند که هنوز قدرت دست آنهاست و حتی برخلاف خواست عمومی جامعه می توانند بر وفق مراد خودشان و مصالحی که صلاح می دانند، روحانی و جهت گیری های او را مدیریت کنند.

سناریوی روحانی برنده

در این سناریو باید عرصه سیاست را مانند شطرنج دید. گاهی شما در بازی شطرنج یک مهره مهم خود را مانند فیل یا اسب در معرض هدف حریفقرار می دهید تا با استفاده از حرکات حریف بتوانید به نتایج دیگری در ادامه بازی دست یابید.

روحانی 18 وزیر پیشنهادی خود را به مجلس معرفی کرده، آنچه در نگاه اول برای وی پیش بینی می کردند عدم رأی آوردن حداقل 6-5 نفر از وزرا بود. بسیاری از آنها عضو فعال ستاد میرحسین موسوی یا کروبیبوده‌اند و علنا از آنها حمایت کرده اند. همچنین اکثر آنها در دوره اصلاحات وزیر و یا معاون وزیر بوده اند و تنها سه چهار نفر از آنها از افراد شناخته شده جریان اصول گرا بودند. آن هم افرادی که روحانی شناخت کامل و وافر از آنها داشته است و سال ها با آنها همکار بوده است. بنابراین کابینه پیشنهادی روحانی، کابینه ای با دوز بالای اصلاح طلبی بوده است. او خوب می دانسته که چند وزیر اصول گرا به راحتی رأی می آورند و چند وزیر پیشنهادی مهم او لب مرز قرار دارند و ممکن است مجلس به آنها رأی اعتماد ندهد. با این حال باید پرسید روحانی چه اهدافی را از معرفی کابینه با این ترکیب دنبال می کرده است؟

ابتدا باید چند مقدمه را درباب انتخاب وزرا مد نظر قرار دهیم.اولا، وزرایی مانند کشور، اطلاعات، فرهنگ و ارشاد و خارجه بدون هماهنگی با مقام معظم رهبری معرفی نمی شوند اما با این وجود او توانسته تقریبا گزینه های نزدیک به نظر خودش را معرفی کند. دوما با معرفی این افراد مخصوصا وزرای کشور و ارشاد به این امر متهم شده که وی به اصول گرایان سهم داده است، شایعه ای که روحانی نیز از شنیدن آن چندان ناخشنود نبوده است. زیرا با این کار مجلس را در دو راهی انجام عمل اخلاقی و غیراخلاقی قرار داده است. دو راهی که از سوی وی و گفتمان او اینگونه ابراز می شد: حال که ما گزینه هایی از شما را به عنوان وزیر (آن هم وزارت‌های مهمی چون کشور و ارشاد) معرفی کرده ایم، شما نیز باید در مقابل به تمام کابینه پیشنهادی رأی بدهید. اگر مجلس به کابینه پیشنهادی رأی می داد که فبه المراد، روحانی به خواسته خود می رسید. اما اگر به کابینه روحانی رأی نمی دادند، بنابراین عملی غیراخلاقی انجام می شد که در آن یکطرف یعنی مجلس توانسته بود با زرنگی و رندی و برخلاف توافق نانوشته، طرف مقابل را فریب دهد. پس روحانی در این میان مغبون و فریب خورده و مظلوم اما اخلاقی شناخته می شد که با این عدم رای اعتمادها به این خواسته دوم رسید.

اما هدف از این مهمتری هم به نظر نگارنده در نظر روحانی وجود داشت؛ روحانی و تمام وزرای پیشنهادی او در طول دفاعیاتشان بر یک امر تأکید می کردند و آن هم احترام به خواست ملت بود. تمام آنها این گفتمان را دنبال می کردند که اگر مجلس به وزرای پیشنهادی دولت تدبیر و امید رأی ندهد، خود را در مقابل خواست اکثریت مردم قرار داده است( توجه داشته باشید که بسیاری از ایرانیان اتفاقات مجلس را از رادیو و تلویزیون دنبال می کردند) و بدین وسیله نمایندگان را در دو راهی با ملت یا مخالف ملت قرار می دادند. اتفاقا در این گفتمان رأی نیاوردن چند وزیر می توانست حس مخالفت عظیمی را در توده مردم حامی روحانی بر علیه نمایندگان فعلی اصول گرای مجلس برانگیزد.

به نظر نگارنده، روحانی از این نظر برنده بی چون و چرای این تقابل بود. زیرا اگر سری به شبکه‌های اجتماعی و یا کامنت های اخبار در سایت های خبری بزنید، مشاهده می کنیدکه بسیاری دائما این سؤال را طرح می‌کردند که آیا این نمایندگان،نمایندگان ما هستند؟و... این امر دو احساس را در مردم ایجاد کرد؛ اول اینکه، انتخابات مجلس هم مانند انتخابات ریاست جمهوری مهم و بر زندگی آنها تأثیرگذار است. و دوم این که، حال که ما توانسته ایم در یک کنش دموکراتیک و کم هزینه دولت را تغییر دهیم، پس می توانیم دو سال دیگر مجلس را هم تغییر دهیم. بنابراین روحانی هنوز نیامده توانسته است فضای روانی مناسبی را به سوی خودش برای انتخابات مجلس فراهم کند.

اما برد دیگر روحانی در ماجرای رأی اعتماد چه بود؟ روحانی قبل از معرفی وزرا به مجلس برای هر کدام از وزارتخانه ها چند گزینه را مدنظر داشت. مثلا گزینه اصلی او برای وزارت علوم دکتر توفیقی بود که در همان ابتدا فضاهایی علیه او ایجاد شد. لذا در برخی پست ها مجبور شد کاندیدای دوم را معرفی کند. اما روحانی تدبیر لازم را اندیشیده بود. اولا، روحانی زمان را به نفع خودش در جریان انداخته است. لذا کابینه را در اولین فرصت معرفی کرده و تقریبا از تمام دولت های گذشته زودتر هیأت دولت را تشکیل داده است. دوما، بسیاری از معاونت های مهم خود را تا پایان رأی گیری معرفی نکرده است تا در صورت رد صلاحیت وزرای کلیدی‌اش بتواند از آنها در جای مناسب استفاده کند (انتصاب نجفی به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی نمونه آن است). سوما، حال با معرفی نامزدهای اصلی این سه وزارتخانه، مجلس را در گوشه رینگ قرار می‌دهد. مجلسی که پیش از این در دو راهی های«اخلاقی- غیراخلاقی» و «با ملت - مخالف ملت» بازنده بوده است، حال در آزمونی سخت تر قرارگرفته است. البته مجلسی که با همان سه رأی عدم اعتماد خود را ظفرمند می داند. حال احتمالا راحت تر به وزرای پیشنهادی روحانی رأی خواهد داد. از سوی دیگر به نظر می رسد در یک نگاه کلان، لابی ها و هماهنگی های روحانی بی فایده نبوده است، زیرا مجلسی که گمان می رفت در ابتدا به 5 یا 6 نفر از وزرای پیشنهادی رای ندهد، تنها به سه وزیر رای نداد و وزرای مهمی چون نفت و رفاه، کار و امور اجتماعی که بسیار برای روحانی حیاتی بودند و احتمال عدم اعتمادشان زیاد بود، با درایت او رای آوردند.

اما آخرین نکته اینکه روحانی با معرفی افراد قوی مانند دکتر توفیقی و یا دکتر صالحی امیری به عنوان سرپرست می تواند به آنها برای سه ماه فرصت دهد تا تغییرات لازم را در سطح معاونین و مدیر کل ها با توجه به نظر ایشانبه عمل آورند.

با این نگاه روحانی برنده کامل جریان رأی اعتماد مجلس به وزرا بوده است.

مجید فولادیان