چـه مي‌كند اين تئـاتر با بـازيگر!

در گزارش پيش روي‌تان مصمم هستيم از تأثير هنر مادر تئاتر بر بحث بازيگري تلويزيون كه مدتي است با افت محسوسي مواجه شده، با اهالي اين حرفه گپ و گفت داشته باشيم. تئاتري‌هايي كه به تلويزيون آمدند و براي خودشان در سينما و تلويزيون امروز داراي شهرت هستند، گاهي در بازگشتشان به صحنه حضوري شگفت‌آور دارند و گاه غيرقابل باور. بازيگراني كه گاهي در تلويزيون با بازي‌هاي معمولي، نزديك به كليشه‌هاي هميشگي شان هيچ انگيزه‌اي براي متفاوت بودن ندارند اين روزها ديده شده كه روي صحنه تئاتر غوغا مي‌كنند. از مجيد صالحي، جواد عزتي، نگار عابدي، رويا ميرعلمي، احمد ساعتچيان در نمايش «شايعات» نيل سايمون به كارگرداني رحمان سيفي‌آزاد گرفته تا رضا كيانيان و عليرضا خمسه در نمايش «عرق خورشيد اشك ماه» به كارگرداني آتيلا پسياني و حتي آناهيتا همتي در نمايش «تعبير يك رويا» و سيما تيرانداز با نمايش «ناتمام» به كارگرداني خودش و... . در بخش اول اين گزارش با بازيگران، از تأثير صحنه تئاتر بر كيفيت بازيگري‌شان صحبت مي‌كنيم.

آذرنگ
دوره اتهام بازی تئاتری داشتن گذشته است
بازیگر نقش احمد سرخی در سریال «شاهگوش» داود میرباقری درباره اینکه چرا برخی از بازیگران تلویزیون در عرصه تئاتر حضور درخشان تری به نسبت تلویزیون دارند به «بانی فیلم» گفت: به عقیده من بازیگری در سینما و تئاتر هیچ فرقی با یکدیگر ندارد و خوشبختانه در حال حاضر آن دوره گذشت که بچه‏های تئاتر را به بازی‏ های تئاتری متهم می‏ کردند.
حمیدرضا آذرنگ ادامه داد: در گذشته اکثر افراد معتقد بودند بازی‏ های تئاتری منتسب به سالن‏ های قاب صحنه ای بزرگ است و به این خاطر فاصله تماشاچی با بازیگر بسیار دور بود و لنز دوربین هم این امکان را نداشت تا نزدیک بیاید و بازیگر را از نزدیک به مخاطب نشان دهد، به همین خاطر کارگردان ها مجبور بودند به شکل غلو شده‏ای از میمیک صورت بازیگر استفاده کنند. اما در حال حاضر ما این دوره را گذراندیم و به دوره‏ای رسیدیم که تماشاچی با بازیگر فقط یک متر فاصله دارد و با او نفس به نفس است، طوریکه بازیگر با دوربین درون خود شرایط و فاصله‏اش با تماشاچی را تنظیم می‏کند و همین بضاعت فوق العاده ای است که هنر تئاتر به یک بازیگر می دهد که در یک آن، تمام وجودش را در اختیار نقشش قرار دهد و مسیر را اشتباهی نرود.
نویسنده نمایش «ترن» اضافه کرد: در سینما و تلویزیون با برداشت‏ ها و کادر های متفاوت معلوم می شود که عنصر دیگری هم در شکل‏گیری نقش توسط بازیگر مهم است. در ادامه یک سری از بازیگران هستند که بازی تئاتری‏شان درخشان است اما متاسفانه همان بازی و انرژی‏شان در مدیوم سینما جواب نمی‏دهد. این برمی‏ گردد به اینکه جنس‏های متفاوتی از بازی وجود دارد. گاهی اوقات برخی از بازیگران تیپ بازی می‏کنند و همین موضوع در سینما و تلویزیون کمتر به چشم خواهد آمد.
بازیگر سریال «یلدا» گفت: به عقیده من بضاعت بازیگر تئاتر و فردی که روی صحنه پرورش یافته باشد آنقدر زیاد است که وقتی جلوی دوربین سینما و تلویزیون قرار بگیرد، خودش می داند که چطور بازی کند ، حتی درمورد فاصله دوربین با خودش و ... .
من هیچ فرقی بین بازیگرهای تئاتر با سینما و تلویزیون قائل نمی شوم چرا که هر دوی آنها برای من محترم اند و همه ما با هم همکاریم و هیچکس جای دیگری را تنگ نخواهد کرد.اگر یک بازیگر سینما به تئاتر بیاید قدمش روی چشم من است، چون چیزی که اهمیت دارد، ماندگاری اش است و اینکه چقدر می تواند با بضاعتی که درونش هست خودش را روی صحنه نگه دارد. در این مدت ما شاهد این بودیم برخی از بازیگران سینما به تئاتر آمده اند و خودشان اعتراف کردند که نمی‏توانیم ادامه دهیم و ماندگار نبودند و بعضی‏ هایشان هم با درخشش زیاد، ماندگار شده‏اند. او در پایان افزود: در کل باید بگویم اگر بازیگری از تئاتر به سینما بیاید و حضور و انرژی‏اش راضی کننده نباشد، مردم او را پس می‏زنند و ماندگار نخواهد بود و بالعکس.

اسكندري
بازيگر در تئاتر سلطان صحنه است!
ستاره اسكندري از آن دست بازيگراني است كه پس از موفقيت نسبي‌اش در تئاتر، شايد خيلي زودتر از برخي همكارانش تلويزيوني شد. او به هر حال اما، صحنه نمايش را رها نكرد طوريكه حتي در مقام تهيه‌كننده و كارگردان با هنر نمايش در طول مدت حضورش در تلويزيون و سينما نيز همراهي مي‌كند.
او درباره تأثير صحنه بر بالا رفتن سطح كيفي بازي بازيگر معتقد است: من به عنوان يك بازيگر تئاتر اصلاً به همين دليل احترام بيشتري براي تئاتر قائل هستم، چرا كه فكر مي‌كنم بازي در تئاتر اصولاً درست‌تر و پخته‌تر است، چرا كه در نقش‌هايي كه به بازيگر پيشنهاد مي‌شود و او مي‌پذيرد تنوع وجود دارد. تو در تئاتر سه ماه، پنج ماه، دو ماه براي رسيدن به يك نقش تلاش مي‌كني، آن نقش را در شرايط مختلف اتود مي‌كني، مدام يك چيزي را از نقش مي‌گيري و به آن اضافه مي‌كني تا به خواسته‌ات برسي. وقتي تو با اين شرايط روي صحنه مي‌آيي، يك كاراكتر پخته را نمايش مي‌دهي، البته همه اينها را در شرايط معمول تئاتر عرض مي‌كنم. بنابراين خيلي طبيعي است بازيگراني كه به قول شما در تلويزيون نقش‌هاي معمولي را بازي مي‌كنند و يا كليشه مي‌شوند، در تئاتر حضوري درخشان‌تر داشته باشند. شما مي‌دانيد در تلويزيون به محض اينكه بازيگر با يك نقش جا مي‌افتد، اصولاً مجموعه پيشنهادهايي كه در ادامه مطرح مي‌شود، در همان راستاست.
بازيگر سريال «همه بچه‌هاي ما» و «مرگ تدريجي يك رويا» مي‌گويد: من يادم هست وقتي سريال «نرگس» و نقش نرگس را بازي كردم، از آن پس تمام نقش‌هاي مثبت دنيا به من پيشنهاد مي‌شد. حالا من اين شانس را داشتم كه آقاي جيراني به من اعتماد كردند و نقشي 180 درجه متفاوت با «نرگس» را به من دادند و محلي شد براي ديده شدن دوباره من تا از نهايت مثبت به يك نهايت منفي برسم و ايفاي نقش كنم. من به نسبت خودم سعي كرده‌ام در تلويزيون تلاش براي متفاوت بودن داشته باشم، اما اين ماجرا خيلي در دست من «بازيگر» نيست چون يك محدوديت در اين ماجرا وجود دارد. بازيگر سريال «شوق پرواز» كه در كارنامه‌اش نمايش‌هاي موفقي چون «سعادت ارزان مردمان تيره روز» را دارد، مي‌گويد: در تئاتر تو مجال پختن نقش را داري، اما در تلويزيون اصولاً اين فرصت وجود ندارد. چرا كه متن‌ها داغ داغ به دست تو مي‌رسد و مجبور هستي در لحظه بخواني و ايفاي نقش كني.
ما در اين سال‌ها در كمتر كاري شاهد اين هستيم كه فيلمنامه از پيش نوشته شده باشد، دورخواني شود و جلوي دوربين رود. نكته ديگر اين است كه بازيگر در قاب سينما و تلويزيون يك جزء است، بازيگر در اين دو مديوم همانقدر مي‌تواند اهميت داشته باشد كه يك آكسسوار صحنه مثل صندلي، حركت دوربين، نور، قاب تصوير و... مي‌تواند در اندازه و جنس بازي تو دخيل باشد، اما در تئاتر اين مسئله طور ديگري است. درست است كه در تئاتر لباس، گريم و صحنه هم مؤثر است اما تو به مفهوم اخص كلمه در تئاتر سلطان صحنه هستي، همه چيز در دستان توست و تويي كه جذب تمام و كمال توجه تماشاگر بر شانه‌هايت است، تو در صحنه تئاتر خيلي خالص و عريان، نفس به نفس با تماشاگر هستي. بنابراين به عنوان يك بازيگر اين به تو احساس مسؤوليت مي‌دهد تا تمام آنچه را در توان داري روي صحنه به كار بري.

صالحی
در تئاتر «من» از بین می رود و «ما» می‏شویم
مجید صالحی دانش آموخته تئاتر است حرفه بازیگری را با حضور روی صحنه در نمایش «دکتر جوشکار» آغاز کرده است. او این روزها روی صحنه نمایش «شایعات» به کارگردانی رحمان سیفی آزاد هنرنمایی می کند و مخاطب از هنر او در کنار بازیگرانی چون جواد عزتی، رویا میر علمی، نگار عابدی و... حسابی ریسه می‏رود. صالحی در خصوص موضوع بحث در این گزارش به «بانی فیلم» می‏ گوید: خدا را شکر من در تجربه‏های تئاتری‏ام چه نمایش «شایعات» و چه نمایش «کابوس های پیرمرد ترسو» و... شاهد لطف مخاطب عام وحتی همکارانم بوده‏ام و البته این مرا دلگرم می‏کند. اما نکته مهم این است موفقیت در تئاتر به تلاش من بر نمی‏گردد. در تئاتر منیت از بین می رود و ما بودن و یک گروه شدن معنا و مفهوم جدی به خود می‏گیرد. در تئاتر در راستای یک هدف به سمت اجرایی خوب، ایده آل و قابل توجه همه در حال حرکت هستند و هیچ کس به دنبال نمایش خودش نیست. ما در تئاتر حسابی تمرین می کنیم، تمرینات خوب و فرصت مناسب برای کار روی نقش و کل نمایش این فرصت را به کارگردان و حتی خود بازیگر می‏دهد که کارش را هرس کند و ماحصل آن کار همانی باشد که در ذهن کارگردان نمایش است.
کارگردان سریال «موج و صخره» می گوید: من در نمایش‏هایی حضور داشته‏ام کاملا تیم حرفه‏ای بودند چه در نمایش قبلی که با امیر جعفری، ریما رامین فر، علی سرابی و... همبازی بودم، چه الان که با آقایان احمد ساعتچیان، سعید چنگیزیان، جواد عزتی و خانم‏ها رویا میر علمی و نگار عابدی همبازی هستم. خب حضور در کنار یک تیم کار بلد باعث می شود تو هم حسابی تلاش کنی و از جان مایه بگذاری تا حاصل کار همانی شود که باید ...
بازیگر سریال‏های «ترش و شیرین»، «مرده متحرک»، «عید امسال» و... درباره وسواس و مراقبت بیشتر بازیگر در تئاتر نسبت به تلویزیون و سینما معتقد است: باور کن من در تلویزیون و سینما هم همان وسواس و مراقبت همیشگی را از بازی و کارم دارم، اما شرایط کاملا متفاوت است. به طور مثال من تنها در یک صحنه از نمایش «شایعات» حضور ندارم. وقتی از بیرون نگاه می‏کنم، پیشنهاد‏هایم را به جواد عزتی می‏دهم و او نیز با جان و دل می پذیرد، چون ما جز همکاری با یکدیگر رفاقت نیز داریم و او نیز با اعتماد و اعتقادی که به من دارد آن را می پذیرد. این اعتماد و اعتقاد نه اینکه در سینما و تلویزیون وجود نداشته باشد، چرا هست، اما در تئاتر دلسوزی و رفاقت شرایط دیگری دارد.
او ادامه می دهد: همه ما درکنار رحمان سیفی آزاد برای رسیدن به یک کار مطلوب تلاش می کردیم خود ایشان هم از گوران مشاوره های خوبی می گرفتند تا نمایش اثری قابل دفاع و آبرومندانه باشد. اتفاقی که به گواه خود شما و دیگران رخ داده است.
در تلویزیون اولا که گاهی می شود من بازیگر در برخی از سکانس‏ ها حضور ندارم و از سوی دیگر می‏دانید که شرایط کار در تلویزیون خاص خودش است. گاهی فرصت کم اجازه نمی‏دهد یک سکانس را با تمرکز کامل بازی کنی. چه بسا بارها می‏شود به خاطر مناسبتی بودن کار تو مجبور هستی در شرایط متفاوت کار کنی، نور می‏رود، وقت نیست، فیلمنامه آماده نیست و...، اما تو باید کار کنی. در این وضعیت شک نکنید کیفیت کار دچار لطمه می‏شود. گاهی در تلویزیون اینکه بتوانی روزی هشت ساعت سکانس بگیری مهمتر از کیفیت می شود، چرا که کار زمان پخش دارد و باید تحت هر شرایطی به آنتن برسد. من چه در سینما و چه در تلویزیون به عنوان بازیگری که حالا فعالیتش در این عرصه به دو دهه رسیده سعی می کنم متعهد باشم و در کنار هر گروهی که قرار می گیرم با اعتماد به کارگردان کار می کنم و خودم را مثل یک خمیر منعطف در اختیارش می گذارم و از هر تلاشی برای پیشرفت مضایقه ندارم. برای من تئاتر با سینما و تلویزیون تفاوتی ندارد و این نیست که بگویم حالا این کار پول ندارد، پس من کوتاهی کنم. اعتقاد دارم این حرفه مقدس است و من باید کارم را درست و در حد توانم انجام بدهم. بازیگر سریال‏های
« خوش رکاب» و «خوش غیرت» که کارگردانی سریال «سه در چهار» را در کارنامه دارد در پایان می‏گوید: اگر شما می بینید که کار من بازیگر گاهی در تلویزیون و سینما با فراز و نشیب روبه رو است، بخشی به خودم برمی‏گردد و بخشی به بحث جبر و اختیار...

میر علمی
قبول ندارم بازیگران تئاتر در تلویزیون خوب نیستند
رویا میر علمی بازیگر نمایش «شایعات» درباره حضور بازیگران تلویزیون در تئاتر به «بانی فیلم» گفت: به نظر من بازیگری که بتواند در عرصه تئاتر بدرخشد، به طور قطع اگر در تلویزیون هم موقعیت خوبی برایش فراهم شود باز هم خواهد درخشید. اما اتفاقی که امکان دارد بیفتد این است که برای بازیگر تئاتر در تلویزیون حتما موقعیتی فراهم نمی شود که بتواند تمام پتانسیل خود را بروز دهد و در این مدیوم به مقبولیت خوبی برسد.
بازیگر سریال «زمانه» ادامه داد: نکته مطرح در اینجا آن است که معمولا و در این چند ساله اخیر مرسوم بود دوستان در عرصه سینما و تلویزیون کمتر ریسک کرده و به بازیگر تئاتر نقشی پیشنهاد می‏ دادند. مگر اینکه آن بازیگر طی سالهای متوالی با حضور در نقش‏ های هر چند کوتاه می‏‏توانست ظرفیت و انرژی خود را نشان دهد تا اعتمادی را در اهالی تلویزیون و سینما ایجاد کند.
وی افزود: برخی از بازیگران درجه یک تئاتر هم با نقش‏های کوچک،خود را به اثبات رسانده‏اند و اینطور نیست که حتی بگوییم بازیگری که در تئاتر بازی‏های درخشانی داشته نمی‏تواند در تلویزیون خوب بازی کند، این را ابدا قبول ندارم چرا که در این سالها به من ثابت شده بازیگرانی که در عرصه تئاتر موفق بوده‏اند، در مدیوم تلویزیون هم موفق عمل کرده‏اند، ضمن اینکه در این سالها دیده‏ایم سیمرغ‏های جشنواره فیلم فجر را بازیگران تئاتری دریافت کرده‏اند. مدتی است نقش‏های اصلی سریال‏های تلویزیونی را بازیگران تئاتری ما ایفا می‏کنند. همیشه بی انصافی‏هایی وجود دارد و همین‏ ها هم گریبانگیر بازیگران تئاتر است، اما در این چند وقت اخیر خیلی کمتر شده و کارگردان‏های سینما و تلویزیون بیشتر از گذشته به تماشای تئاتر می‏آیند و حتی قدرت ریسک پذیری‏ شان بالا رفته است و بیشتر از بازیگران تئاتری در آثارشان استفاده می‏ کنند.
میرعلمی ادامه داد: حتی حضور بازیگران تلویزیونی در عرصه تئاتر و اینکه چرا برخی از بازیگران در تلویزیون نسبت به تئاتر حضور درخشانی از لحاظ بازی ندارند هم شامل استثنا می‏شود و اصلا نباید این را عمومیت داد،چرا که بسیاری از بازیگران هم بوده‏اند که سالها در تلویزیون و سینما کار کرده، اما وقتی پا به صحنه تئاتر گذاشته‏ اند، نتوانستند موفقیت‏های سابق خود را ادامه دهند و یکی از دلایل این موضوع را می‏توان در نقشی که به بازیگر محول می‏ شود مرتبط دانست.
وی افزود: بازیگری که از تلویزیون به تئاتر می آید قطعا باید یک سری توانایی های ویژه برای روی صحنه داشته باشد.یکی از نکاتی که در اینجا پر رنگ به نظر می رسد، این است که در مدیوم سینما عنصری به نام کات وجود دارد که در تئاتر وجود ندارد، چرا که تئاتر یک زندگی است و در لحظه جریان داشتن آن باعث می شود نتوانی تماشاچی ات را گول بزنی و خدای نکرده به او دروغ بگویی که تو را باور نکند. بازیگری تئاتر، کاریزمایی می خواهد که اگر همان را بازیگر در سایر مدیوم ها داشته باشد، به طور قطع او هم در صحنه تئاتر موفق خواهد بود و اتفاقات خوبی برایش خواهد افتاد،اما برای یک بازیگر کار سختی است که بخواهد به یکباره از تلویزیون وارد سینما شود و بخواهد مدت زمانی حدود دو ساعت تماشاچی را با خود همراه کند. تئاتر جایگاهی است که کاملا رویارویی بین تماشاچی و بازیگر به طور مشخص پیداست اما در تلویزیون همان قاب و دوربین حائل است. به عقیده من بیست درصد از انرژی که ما در تئاتر با حضور تماشاچی داریم، در تلویزیون به خاطر زنده نبودن و حضور عواملی چون دوربین و ... کم خواهد شد. اما خوشبختانه اتفاقاتی که در تئاتر می‏افتد در تلویزیون خیلی کمتر خواهد افتاد، نقش‏‏ها و آزادی‏‏هایی که برای بازیگران خانم ما در تئاتر هست، در تلویزیون نیست و یا لااقل کمتر از آن را در تلویزیون شاهدیم.
این بازیگر ادامه داد: در تئاتر فرصت برای خلق و پرورش نقش وجود دارد و دیگر خطوط قرمزی که درتلویزیون مرسوم است، در تئاتر کم رنگ تر است.نقش هایی که در تلویزیون برای خانم ها در نظر می گیرند تک بعدی است و به او اجازه مانور داده نمی شود و دست بازیگر کاملا بسته است. اما نکته ای که بد نیست در پایان به آن اشاره کنم، این است که بازیگری که سالها در عرصه تئاتر حضور داشته، حتی اگر دستمزدی دو چندان در سایر مدیوم ها دریافت کند، باز دوست دارد حضوری هر چند کوتاه را در تئاتر و روی صحنه داشته باشد. کاش این موضوع برای مسئولین هم دغدغه باشد و بتوانند بازیگران تئاتری را نیز حفظ کنند و این جریان را نگه دارند، چون تغذیه ای که تلویزیون و سینما می تواند از یک بازیگر تئاتر داشته باشد به عقیده من برای هنر نمایشی یک مملکت کفایت می کند.