تلاش حماس برای بهبود رابطه با مصر

این روزها برخی گزارش های خبری به تلاش های جنبش حماس برای از سرگیری روابط با مصر اشاره دارد که پس از سقوط محمد مرسی و عملیات تخریب تونل ها توسط ارتش مصر به شدت رو به وخامت گذاشت. در این راستا این جنبش در تلاش برای تقویت امنیت منطقه، به ایجاد دهها پایگاه و نقطه نظامی در منطقه مرزی در جنوب نوار غزه دست زده و 60 پایگاه و نقطه نظامی در طول مرزهای مصر برای جلوگیری از هر گونه حادثه یا نفوذ از مرزها ایجاد کرده است. (1) مقامات حماس تاکید دارند، این جنبش به هیچ وجه اجازه نقض امنیت یا استفاده از منطقه مرزی برای ضربه زدن به امنیت مصر را نخواهد داد و علاقه دارد تا به رابطه تاریخی با مصر بازگردد و رابطه گرم دو طرف برای حل مشکلات بار دیگر برقرار شود. اما آیا این اقدامات حماس ثمربخش بوده و این جنبش موفق خواهد شد رضایت مقامات مصری را برای برقراری مجدد رابطه جلب کند؟

اقدامات حماس برای بازگشت به برقراری روابط با مصر

حماس در ماه مارس گذشته به نبال تماس خالد مشعل رییس دفتر سیاسی این جنبش با خالد الفوزی رییس دستگاه امنیت عمومی مصر هیاتی را عازم قاهره نمود تا شاید بتواند در گفتگو با مقامات مصری به اختلافات موجود پایان دهد و روابط دوجانبه را بهبود بخشد؛ اختلافاتی که از زمان روی کار آمدن محمد مرسی و طرفداری این جنبش از اخوان المسلمین شروع و با حملات به نیروهای امنیتی مصر تشدید شد تا این که اتهام دست داشتن حماس در ترور هشام برکات دادستان عمومی مصر (وی در تاریخ 29 ژوئن 2015 پس از صدور یک سری احکام قضایی علیه رهبران و اعضای اخوان المسلمین و با گذشت نزدیک به یک ماه از تبلیغات شاخه داعش در سینا (ولایت سینا) برای حمله به دادگستری مصر به دلیل اجرای حکم اعدام 6 نفر از عناصر آن ترور شد) مسوولان این جنبش را بر آن داشت تا خواستار دیدار دوجانبه برای رفع اختلافات و بررسی راهکارها در این خصوص شوند. به هر ترتیب هیات حماس به سرپرستی ابومرزوق راهی قاهره شد و در خصوص مهمترین مسایل فیمابین یعنی رفع محاصره غزه، هماهنگی در خصوص گذرگاه رفح و آشتی میان جنبش های حماس و مصر با طرف های مصری گفتگو کرد؛ گفتگویی که تا کنون نتیجه ای برای بهبود روابط نداشته است.

پس از سفر هیات مذکور نیز حماس چندین پیغام برای تاکید بر حسن نیت خود و باز کردن صفحه جدیدی از روابط، ارسال و اعلام کرد که دیگر رابطه ای با اخوان المسلمین ندارد و خواست مصر را برای تشدید اقدامات امنیتی در طول مرزها اجرایی می کند و متعهد می شود که امنیت مرزها را حفظ کرده، به هیچ فرد و گروه افراطی اجازه نفوذ به سینا و استفاده از تونل ها برای قاچاق سلاح را نخواهد داد. ابومرزوق مسوول هیات حماس در دیدار با مسوولان مصری با خوشبینی تمام اعلام کرد که جنبش حماس صفحه جدیدی در روابط با مصر گشوده است. (2)

به نظر می رسد جنبش حماس در این میان برای نزدیک شدن به مصر به اقدامات دیگری نیز دست زده است. یکی از این اقدامات ادعایی است که صلاح بردویل از مقامات برجسته این جنبش در خصوص داشتن اسنادی از یک توطئه در جنبش فتح به رهبری توفیق الطیراوی عضو کمیته مرکزی آن برای هدف گرفتن سران مصر و در راس آن "سیسی" مطرح کرده است. بردویل مدعی است حماس اسناد و اطلاعاتی از اعترافات اعضای تیمی به سرپرستی الطیراوی در دست دارد که در تلاش بوده اند امنیت ملی مصر را تهدید کنند. به گفته وی قرار است جنبش حماس این مستندات را تحویل مصر و برخی طرف های منطقه ای و بین المللی دهد. اما آیا این ادعا حربه ای برای جلب نظر مقامات مصری است ؟! بردویل در پایان سخنان خود گفته است، حماس نه به الطیراوی و نه به هیچ فرد دیگری اجازه ضربه زدن به امنیت ملی مصر را نخواهد داد. (3) این سخن وی گمانه زنی در خصوص ادعای جلب نظر مقامات مصر را پررنگ می کند.

پاسخ مصر به تلاش های حماس

مصر به تلاش های انجام شده از سوی حماس هیچ پاسخ مثبتی نداد تا این که اخیرا عبدالفتاح السیسی همه گروههای فلسطینی - و نه تنها حماس - را مورد خطاب قرار داد و در اظهاراتی از گروهها خواست تا صفوف خود را یکپارچه کنند و آشتی واقعی را تحقق بخشند و تاکید کرد که کشورش آماده است تا در این راستا به ایفای نقش بپردازد.

این سخنان سیسی با واکنش مثبت فلسطینی ها و از جمله حماس مواجه شد و حتی می توان گفت حماس این دعوت مصر را به عنوان چراغ سبزی از سوی مصر برای بهبود روابط تلقی کرد؛ چنان که سامی زهری سخنگوی رسمی حماس از این سخنان استقبال کرد و اسامه حمدان مسوول روابط بین الملل جنبش نیز با استفاده از این فرصت و تاکید بر این که دیدارهای اخیر هیات حماس از مصر، فضای حاکم بر دو طرف را نرم تر کرده اعلام کرد، حماس در تلاش است برای تکمیل گفتگوهای سابق هیات خود را عازم مصر کند. (4) اما محمود الزهار از سران جنبش حماس، یک شرط برای استقبال از تحرک جدید مصر گذاشت و آن این که باید ضمانت هایی وجود داشته باشد. الزهار برای این حرف خود به گذشته استناد کرد که مصر پیشتر و از زمان محمد انور سادات و پیمان کمپ دیوید در مسیر تلاش برای توافق فلسطینی اسراییلی قدم گذاشته اما این پیمان که قرار بود خودمختاری برای فلسطینی ها به ارمغان آورد، تا کنون بی نتیجه مانده و یا امضای توافق اسلو در زمان حسنی مبارک که باید بر اساس آن فلسطینی ها درای کشور مستقل می شدند اما این نیز تا کنون محقق نشده است. (5)

به هر ترتیب ناظران فلسطینی همچنان معتقدند که جنبش حماس ناچار است بهای سیاسی گزافی را که مصر خواهان آن است برای عادی سازی روابط بین دو طرف، پرداخت کند. این تحلیلگران می گویند، مصر سه شرط برای بهبود روابط با حماس مطرح کرده که عبارتند از: مبارزه با داعش در سینا، قطع روابط با ایران و حزب‌الله و سوم قطع روابط حماس با تشکیلات جهانی اخوان المسلمین در مقابل عادی سازی روابط و کاهش محاصره نوار غزه. (6) و برخی دیگر از تحلیلگران نیز از بی فایده بودن تماس های حماس با مصری ها دم می زنند؛ چرا که معتقدند، مصری ها تنها تشکیلات خودگردان فلسطین را طرف مشروع برای گفتگو درباره پرونده‌های استراتژیک همچون بازگشایی گذرگاه رفح یا ایجاد بندر در غزه می‌دانند.

اگر طبق اقرار حماسی ها این جنبش تمام تلاش خود را برای برقراری امنیت در مرزها انجام داده و به رابطه خود با اخوان المسلمین نیز پایان داده باشد - که البته شواهد و قراین، هم در خصوص رابطه با ج. ا. ایران و هم در خصوص قطع رابطه با اخوان المسلمین چیزی جز این را می گوید (در خصوص مورد اخیر حضور چند هفته پیش مشعل در ترکیه به بهانه حضور در گردهمایی "ترکیه متشکریم" و دیدار با اردوغان را می توان مثال زد) - تا روزنه ای برای برقراری ارتباط دوجانبه باز شود، اما انتشار خبری این امید را کم رنگ تر کرد و آن اعتراف برخی از متهمان به قتل هشام برکات دادستان کل اسبق مصر به آموزش دیدن توسط نیروهای حماس و رفت و آمد به غزه از طریق تونل ها بود. در این اعترافات حتی اسامی برخی نیروهای حماس نیز برده شد.(7)

علاوه بر موارد یاد شده که بیشتر می توان آنها را بهانه ای برای اجتناب مصر از بهبود روابط در شرایط فعلی دانست، نباید نقش رژیم صهیونیستی را در ادامه تنش های میان مصر و حماس از نظر دور داشت؛ آنچه می تواند هماهنگی مصر و رژیم صهیونیستی را در بسیاری موارد (از جمله واگذاری دو جزیره صنافیر و تیران به عربستان سعودی) تقویت کند ادعای حزب کارگر رژیم صهیونیستی در خصوص سخنان اخیر سیسی است؛ این حزب ادعا کرده اظهارات اخیر سیسی درباره درخواست از گروهها برای کنار گذاشتن اختلافات با هماهنگی نتانیاهو و هرتزوک (رهبر معارضه) بوده و خانم "شیلی یحمویچ" رهبر سابق حزب کارگر عبدالفتاح سیسی را متهم به توطئه چینی با نتانیاهو و هرتزوک کرده و گفته است، سخنان اخیر رییس جمهور مصر با هماهنگی این دو و با هدف خدمت به آنها برای تشکیل دولت وحدت ملی - که از اصول حزب کارگر است- بوده است. در همین راستا کانال ده تلوزیون رژیم صهیونیستی نیز اعلام کرده، جناح معارض این دعوت سیسی را به مثابه یک نقطه امید برای توجیه پیوستن هرتزوک به دولت نتانیاهو می داند. ناگفته نماند که بنا بر گزارش سایت عبری "والا" سیسی در نزد اسراییلی هابه دلیل برخورد تند با جنبش حماس و قلع و قمع اخوان المسلمین از محبوب ترین رهبران به شمار می رود. (8)

از این روی می توان ادعا کرد که بهانه امنیت مرزها و یا پرونده ترور هشام برکات و .. بهانه هایی برای ادامه قطع رابطه با حماس است و دلایل اصلی در جای دیگری رقم می خورد که هماهنگی با سران رژیم اشغالگر از سویی و تشکیلات خودگردان از سوی دیگر(برخی معتقدند چون سیسی این سخنان را چند روز پس از سفر ابومازن به مصر ایراد کرده می تواند نشانی از یک توافق محرمانه بین آنها نیز باشد) است.

جمع بندی

به نظرمی رسد باز شدن گره ایجاد شده در رابطه حماس و مصر پیچیده تر از آن باشد که با چند سفر و گفتگو به نتیجه برسد و با وجود این که حماس بنا به گفته احمد یوسف از مقامات ارشد این جنبش مصرانه در تلاش برای برقراری این رابطه، به دلایلی که اصلی ترین آن بازگشایی گذرگاه رفح عنوان شده - علیرغم تلاش های انجام شده، گذرگاه رفح بنا بر آمار اعلام شده در سال 2016 روزهایی به تعداد انگشتان دست بازگشایی شده و در آخرین مورد آن ناهناهنگی های بسیاری وجود داشت که می تواند نشان از عدم تمایل مصر به بازگشایی این گذرگاه علیرغم ادعاهای این کشور برای کمک به مردم غزه و کاستن از رنج های آنها از این طریق، باشد- است اما به گفته وی تنش ها همچنان ادامه دارد؛ گرچه این رابطه ای نیست که حماس می خواهد و پس از اعزام هیات به مصر انتظار آن را داشته است. (9)

در خصوص سخنان سیسی که حماس روی آن حسب باز کرده است، برخی از تحلیلگران از جمله عبدالستار قاسم استاد علوم سیاسی دانشگاه ملی نابلس و طلال عوکل نویسنده و تحلیلگر سیاسی سخنان وی را به دلایلی بیهوده دانسته اند که منجر به نتیجه ای نخواهد شد؛ از جمله این که سیسی این سخنان را در یک مراسم معمولی افتتاح نیروگاه برق در یکی از مناطق مصر ایراد کرده و نه در یک مناسبت مرتبط با سیاست کلی یا خارجی این کشور و دیگر این که - اگر ادعای حزب کارگر مبنی بر هماهنگ بودن سخنان سیسی با سران رژیم اشغالگر را نادیده بگیریم- طرح های اسراییل راه هرگونه ابتکاری برای پایان دادن به اختلافات داخلی فلسطینی را بسته کما این که طرح فرانسه که مهمتر از اظهارات سیسی بود از سوی مقامات این رژیم رد شد. (10)

نکته آخر این که علیرغم تلاش های حماس برای بهبود رابطه با مصر، سامح شکری وزیر خارجه این کشور اخیرا و به صراحت اعلام کرد که خبری از بهبود روابط با حماس نیست؛ بنابراین اظهارات مقامات حماس در خصوص بهبود روابط دوجانبه را باید از روی امیدواری و دلخوشی به آینده این رابطه تلقی کرد و با توجه به دلایلی که در بالا ذکر شد بعید به نظر می رسد روابط مصر و حماس به این زودی ها روی خوش به خود ببیند.


پی نوشت ها:
...................................................
1 https://www.alarabiya.net/ar/arab-and-world/egypt/2016/04/25
2 https://samanews.com/ar/index.php?ajax=preview&id=268976
3 : https://www.amad.ps/ar/Details/122725
4 https://paltoday.ps/ar/post/270937/
5 المباحثاتhttps://www.amad.ps/ar/Details/
6 122875https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/26/1029856/3
7 https://amad.ps/ar/?Action=Details&ID=121749
8 https://alresalah.ps/ar/index.php?ajax=preview&id=141213
9 https://paltoday.ps/ar/post/271067/
10 https://paltimes.net/index.php?ajax=preview&id=132215