کیفی‌ترین دانشگاه‌های کشور کدامند؟

دکتر علی گزنی با اعلام این خبر اظهار کرد: مطابق با استاندارد‌های بین‌المللی نظام‌های رتبه‌بندی باید از شفافیت برخوردار بوده، از داده‌های معتبر برای رتبه‌بندی استفاده کنند و از شاخص‌های مناسبی برای سنجش آنچه ادعای ارزیابی آن را دارند، بهره جویند.

عضو هیات علمی مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری گفت: شفافیت استانداردی است که اطلاعات رتبه‌بندی را به فرصتی برای شناسایی نقاط قوت و ضعف در جهت بهبود وضعیت موجود تبدیل می‌کند. شفافیت یعنی هر کسی مبتنی بر داده‌ها و روش‌شناسی رتبه‌بندی به همان نتایج دست یابد. از همین روست که دسترس‌پذیر کردن داده‌های رتبه‌بندی هم فرصت بهبود دانشگاه را بالفعل می‌کند و هم از اعتبار رتبه‌بندی حکایت می‌کند. دسترس‌پذیر کردن داده‌ها هم شامل داده‌های خام اولیه و هم داده‌های پردازش شده توسط نظام رتبه‌بندی می‌شوند.

مجری طرح رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان اسلام در ISC افزود: هر دانشگاه نقاط قوت منحصربفردی دارد که به شکل دانش قابل انتقال است که در مدیریت دانش آن را انتقال بهترین تجربیات می‌نامند، اما قبل از آن نیازمند آگاهی از نقاط قوت یا برتری در مقایسه با سایرین هستیم. رتبه‌بندی در رشته‌های موضوعی و همچنین بر حسب معیار‌ها و شاخص‌ها این فرصت را بالفعل می‌کند.

دکتر گزنی گفت: به‌روز بودن اطلاعات رتبه‌بندی اهمیت زیادی دارد، این روزآمدی به دانشگاه‌ها کمک خواهد کرد تا نتایج برنامه‌ریزی در جهت بهبود عملکرد را به صورت ملموس مشاهده کنند و متناسب با آن دانشگاه را در چرخه بهبود مستمر قرار دهند. در این معنا رتبه‌بندی بازخوردی است که هدفش ارتقای کیفیت دانشگاه است. این مهم در سطح ملی اهمیتی فراتر از سطح بین‌الملل دارد، زیرا نظام‌های رتبه‌بندی بین‌المللی بیش از هر چیز بدنبال معرفی دانشگاه‌های برتر هستند، اما یکی از مهمترین اهداف یک نظام رتبه‌بندی ملی، ارائه گزارشی از عملکرد دانشگاه با هدف بهبود وضعیت آموزش عالی در آن کشور است.

وی خاطرنشان کرد: پایش مداوم سیر تحولات در علم دنیا، اسناد بالادستی و سیاستگذاری‌های علمی و فناوری کشور یک نظام رتبه‌بندی در سطح ملی را پویاتر می‌کند. نظام آینده‌پژوهی دانش و فناوری (SciVisions.com) در حال رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی کشور بر اساس نقشه جامع علمی کشور و نیز متناسب با روند تحولات در علم دنیا است که نتایج آن به‌زودی اعلام خواهد شد.

دکتر گزنی گفت: در گزارش پیش رو برای اولین بار داده‌های اسکوپوس مبنای یک رتبه‌بندی ملی قرار گرفت. بر اساس فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه در ۵ محور کمیت علم، کیفیت علم، تولید علم فناورانه و نوآورانه، فعالیت‌های اجتماعی، دیپلماسی علمی و کیفیت محتوای علم، ۸۹ دانشگاه کشور رتبه‌بندی شدند. این ۵ محور از ۲۵ شاخص تشکیل شده‌اند.

وی گفت: اطلاعات رتبه‌بندی بر اساس آن دسته از مقالات دانشگاه‌های کشور است که در مجلات و کنفرانس‌های نمایه‌شده در پایگاه استنادی اسکوپوس در دوره زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ منتشر شده‌اند. به غیر از شاخص‌های رشد، برای هر شاخص متوسط فعالیت دانشگاه در همین دوره پنج ساله مبنای رتبه‌بندی قرار گرفت. برای شاخص رشد، متوسط عملکرد دانشگاه در شاخص در دوره زمانی ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ به ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷ محاسبه شد.

دکتر گزنی افزود: اگر اندازه دانشگاه‌ها در یک نظام رتبه‌بندی کنترل نشود، آن‌گاه دانشگاه‌های بزرگتر به‌راحتی از نقاط قوت و ضعف‌شان مطلع نخواهند شد و همچنین دانشگاه‌های متوسط و کوچکتر نیز از میزان پیشرفت‌شان آگاهی نخواهند یافت. در رتبه‌بندی سای ویژنز ۴۰ درصد شاخص‌ها نسبی و ۶۰ درصد آن‌ها مطلق هستند. برخلاف شاخص‌های مطلق، شاخص‌های نسبی تحت تاثیر اندازه دانشگاه قرار نمی‌گیرند. به عنوان مثال، سهم مقالات ۱۰ درصد برتر از کل تولید علم دانشگاه یک شاخص نسبی است؛ زیرا در سنجش، اندازه دانشگاه بر مقدار آن تاثیری ندارد.

وی گفت: علاوه بر رتبه‌بندی کلی بر حسب نوع دانشگاه، رتبه‌بندی بر اساس حوزه‌های موضوعی علوم پایه، پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، اجتماعی و انسانی نیز صورت گرفت. همچنین رتبه‌بندی بر اساس هر یک از محور‌های ۵ گانه کمیت علم، کیفیت علم، تولید علم فناورانه و نوآورانه، فعالیت‌های اجتماعی، دیپلماسی علمی و کیفیت محتوای علم نیز صورت پذیرفت. چنین نگرشی در رتبه‌بندی، نقاط قوت دانشگاه‌ها در مقایسه با یکدیگر را نمایان می‌کند.

گزنی افزود: در این رتبه‌بندی علوم انسانی شامل رشته‌های موضوعی مانند تاریخ، فلسفه، ادبیات، زبان‌شناسی، شعر، اخلاق، هنر و معماری می‌شود و علوم اجتماعی رشته‌های موضوعی مانند روانشناسی، علوم رفتاری، تجارت، کسب‌وکار، اقتصاد، مدیریت، آموزش، مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، حقوق، روابط بین‌الملل، علوم سیاسی، جغرافیا، برنامه‌ریزی و توسعه، مطالعات شهری، ارتباطات، علم اطلاعات و دانش‌شناسی، رسانه، مطالعات فرهنگی، گردشگری و تحقیق در عملیات را در بر می‌گیرد.

وی ادامه داد: دانشگاه‌های علوم پزشکی و همچنین صنعتی کشور در نشریات حوزه علوم اجتماعی نیز نتایج تحقیقاتشان را منتشر می‌کنند که علت آن، هم بافت برخی رشته‌ها و همچنین ماهیت بین رشته‌ای بودن علم است. دلیل رتبه‌بندی دانشگاه‌های علوم پزشکی در فنی و مهندسی نیز انتشار بخش قابل قبولی از نتایج پژوهش‌هایشان در مجلات فنی و مهندسی و وجود برخی رشته‌ها در این دانشگاه‌ها است.

نتایج رتبه‌بندی
گزنی گفت: رتبه هر دانشگاه بر اساس دامنه امتیاز کسب‌شده تعیین شد و دانشگاه‌هایی که امتیاز آن‌ها در یک محدوده بود، در یک رتبه قرار گرفتند که نشان از هم سطح بودن آن‌ها دارد. متناسب با عملکرد هر دانشگاه، امتیاز دانشگاه می‌تواند بین یک تا ۱۰۰ باشد. برای طبقه‌بندی ارقام اعشاری امتیاز‌ها گرد شدند. به عنوان مثال ۴۰.۴ به ۴۰ و ۴۰.۶ به ۴۱ تبدیل شد. فواصل طبقات ۵ در نظر گرفته شد.

وی خاطرنشان کرد: ۱۰ دانشگاه برتر در هر گروه در جداول نشان داده شده‌اند. فهرست کامل دانشگاه‌ها به همراه ریز امتیاز آن‌ها در این لینک قابل دسترس است.