حضور روحانی در شورای امنیت، فرصت یا تهدید؟

روزنامه آرمان در یادداشتی به قلم یوسف مولایی استاد حقوق بین‌الملل، آورده است: درباره شرکت رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در جلسه شورای امنیت سازمان ملل چند نکته وجود دارد. ابتدا باید گفت که بر عهده گرفتن ریاست شورای امنیت و بر کرسی نشستن یکی رهبران پنج عضو دائم و یا ۱۵عضو غیردائم این نهاد بین‌المللی، نه اینکه امر نادری باشد بلکه بسیار کم اتفاق افتاده و معمول نیست؛ کما اینکه سال‌ها قبل که بریتانیا رئیس دوره‌ای شورای امنیت بود، جان میجر نخست وزیر وقت بریتانیا شخصا ریاست را بر عهده داشت.

اما اینکه ایران در چه سطحی بخواهد در این نشست شرکت کند، بحثی است سیاسی که باید دستگاه دیپلماسی و شخص آقای روحانی در این باره تصمیم‌گیری کنند، زیرا حضور و یا عدم حضور ایشان در جلسه، جنبه حقوقی ندارد و کاملا نیازمند تحلیل‌های سیاسی است. باید حضور و یا عدم حضور رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در این نشست مورد ارزیابی قرار گیرد و منفعت‌سنجی شود. باید دید به لحاظ دیپلماتیک چه دستاوردها و یا عواقبی می‌تواند داشته باشد.

آن چه مشخص است ریاست دونالد ترامپ در این نشست است(به این دلیل که ایالات متحده ریاست دوره‌ای شورای امنیت را عهده‌دار است) که چندان به عرف دیپلماتیک و زبان رسمی این حوزه پایبند نیست. رفتار او معمولا غیرقابل پیش‌بینی است و در مقام ریاست جلسه دستش برای جهت دهی به نتایج جلسه باز است و می‌تواند سمت و سوی خاصی به این جلسه بدهد. ترامپ در حوزه سیاست داخلی همواره با رفتار و گفتارش ایجاد مشکل کرده و هیاهو به راه انداخته و حتی برای اعضای کابینه خود هم مشکل ایجاد کرده است.

بنابراین هیأت ایرانی باید با دقت بیشتری اینگونه ملاحظات را در نظر داشته باشد. ایران باید مشخص کند در این باره چه هدفی را دنبال می‌کند. برای مثال اگر شخص رئیس‌جمهور در آن جلسه شرکت کند، آیا می‌تواند از چنین تریبونی برای اثبات حقانیت ایران در برجام، به نحو احسن دفاع کند؟ باید در نظر داشت که در این جلسه دیالوگی بین طرفین برقرار نمی‌شود. ترامپ به عنوان رئیس جلسه سخنرانی خواهد کرد و مثلا آقای روحانی هم مسائل ایران را مطرح خواهد کرد و طرفین نقش شنونده را خواهند داشت.

با توجه به شخصیت غیرقابل پیش‌بینی و نوع ادبیات آقای ترامپ، اگر قرار باشد ایران در این جلسه شرکت کند، بهتر است وزیر امور خارجه ایران بر کرسی جلسه بنشیند و طرف رئیس‌جمهوری ایالات متحده، آقای ظریف باشد. زیرا ممکن است ترامپ شأن و منزلت رئیس‌جمهوری اسلامی ایران را رعایت نکند و به جایگاه ایشان به‌عنوان نماینده ملت ایران صدمه وارد کند بدون آنکه برای کشور و دولت و حاکمیت ایران دستاوردی داشته باشد.

اما باید دید که دولت ایران و رئیس‌جمهوری، چه موضوعی را برای طرح در جلسه شورای امنیت در نظر گرفته‌اند و آیا این موضوع و یا موضوعات دیگری هم با رؤسای دولت‌های چهار عضو دائم دیگر شورای امنیت(روسیه، بریتانیا، فرانسه و چین) هماهنگ شده است و آنها در جریان بحث‌ها قرار دارند یا خیر و آیا به طور کلی در این نشست نقشی برای رئیس‌جمهور ایران و سخنان وی در نظر گرفته شده است یا خیر؟

اگر نقشی برای رئیس‌جمهوری ایران در نظر گرفته شده است و یا موضوع به قدری مهم، جدی و اساسی است که غیر از شخص رئیس‌جمهوری کسی دیگر نمی‌تواند از عهده جلسه برآید و اعضای دیگر فرصتی جدی برای ایشان مهیا کنند، این مورد می‌تواند از سوی ایران به‌صورت جدی مورد بررسی قرار بگیرد، زیرا چهار عضو دیگر دائمی شورای امنیت سازمان ملل هم خواستار استماع سخنان و مواضع رئیس‌جمهوری هستند و در آن هنگام است که اگر ترامپ بخواند رفتاری غیردیپلماتیک و مغایر عرف بین‌المللی انجام دهد، از سوی مقامات و افکار عمومی جهان مورد شماتت قرار خواهد گرفت که در آن صورت می‌توان از چنین فرصتی به نفع ایران استفاده کرد. اما بعید است ترامپ در هر سطحی، رفتار خود را نسبت به ایران تغییر دهد. بنابراین باید شرایط را به دقت بیشتری سنجید به دنبال تامین منافع ایران در سازمان ملل و در منظر جهانیان بود.