نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنی بدن

یکی از اثرات منحصر به فرد و قوی حجامت، پیشگیری از سرماخوردگی های مکرر و انواع آلرژی است. توضیحات ذیل در این مورد قابل دقت است :

قسمتی از بدن که حجامت در آنجا انجام می شود، ارتباط بسیار نزدیکى با محل تجمّع سیستم لنفویید و غدد لنفاوى دارد. در صورت نفوذ میکروب‏ها و هرگونه آنتى‏ژن، سلول‏هاى ایمنى موجود در غدد لنفاوی به صورت بسیار قوى و شدید با عامل مهاجم به نبرد پرداخته، آن را مغلوب مى‏کنند. بنابراین وجود غنى‏ترین و قوى‏ترین سیستم لنفاوى در کنار مواضع حجامت باعث مى‏شود که احتمال ابتلاء به عفونت و غلبه‏ى میکروب بر بدن از طریق موضع حجامت در حدّ صفر باشد و بر عکس تحریک سیستم ایمنى به وسیله‏ى حجامت باعث تقویت این سیستم حیاتى شود.

در طب رایج نه تنها هیچ روشى براى تقویت سیستم ایمنى بدن وجود ندارد، بلکه بسیارى از درمان‏هاى موجود از جمله تجویز داروهاى کورتونى باعث تضعیف عملکرد آن مى‏شود. بنابراین اثبات نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنى از اهمیت زیادى برخوردار بوده و تأثیر آن را در درمان بسیارى از بیمارى‏ها توجیه مى‏کند.

شواهدى که به اثبات این مدّعا کمک مى‏کند، عبارتند از:

۱- ائمه‏ى معصوم ‏علیهم السلام در روایات متعدد حجامت را به عنوان وسیله‏اى براى پیشگیرى از بیمارى‏هاى مختلف مطرح فرموده‏اند. بدیهى است، بدن موقعی در پیشگیرى از بیمارى‏ها موفق است که از سیستم دفاعى قوى برخوردار باشد.

۲- زکریاى رازى در فصل پنجم کتاب جُدرى و حصبه، براى حجامت تأثیرى پیشگیرانه شبیه واکسیناسیون قائل شده و مى‏گوید:

« در احتراز از آبله قبل از ظهور و جلوگیرى از ازدیاد آن بعد از بروز، مقتضى است کودکان و نوباوگان و جوانانى را که آبله در نیاورده‏اند یا آنکه آبله مرغان گرفته‏اند و هم‏چنین کسانى که مزاج آن‏ها مستعد قبول آبله است، فصد و کودکان کمتر از چهارده سال را حجامت کنند.»

وى، هم‏چنین مى‏گوید:

«…اما شیرخواران متجاوز از پنج ماه که بدن آن‏ها تر و تازه و سفید و سرخ باشد را باید حجامت کرد.»

این نظر رازى که براى پیشگیرى از ابتلاى کودکان زیر چهارده سال به آبله، حجامت را توصیه کرده است، با فرضیه‏اى که مکانیسم اثر حجامت را تقویت سیستم ایمنى بدن مى‏داند، کاملاً مطابقت دارد و چه خوب است که امروزه با ریشه‏کن شدن بیمارى آبله، به تحقیق و بررسى اثر حجامت در پیشگیرى از ابتلا به سایر بیمارى‏هاى عفونى بپردازیم.

۳- درمان زکام و آلرژى به وسیله‏ى حجامت:

از زکریاى رازى رساله‏اى باقى مانده که در آن سؤال شهید بلخى را در مورد فردى که مبتلا به زکام بوده، پاسخ داده است. رازى در این رساله بعد از بیان فهرست طولانى از پرهیزهایى که باید مراعات شود و نیز بیان داروهاى گیاهى مؤثر بر این بیمارى، می گوید در مواردى که بیمارى شدید باشد باید از حجامت نیز استفاده شود:

« اما کسانى که رنج آنان از این بیمارى افزون باشد، یعنى بدین گونه که سوراخ‏هاى بینى بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه‏ فراوان شده و آب از بینى فرو ریزد، باید از چیزهایى شبیه به آنچه یاد شد و نیز از راه رفتن و عرق کردن در حمام و حجامت از فرو رفتگى پشت استفاده کنند…»

لازم به ذکر است که براى درمان انواع آلرژى از نوعى حجامت خاص استفاده مى‏کنیم و اینجانب بیماران متعددى داشته‏ام که بعد از سالیان متعدد مصرف داروهاى شیمیایى و مراجعه به کلینیک آلرژى، هیچ نتیجه‏اى نگرفته اند، لیکن با انجام چند نوبت حجامت آلرژى، کاملاً بهبود یافته‏اند.

۴- نقش حجامت در پیشگیرى از سرماخوردگى:

افرادى که به طور منظم حجامت مى‏شوند، یا دچار سرماخوردگى نمى‏شوند و یا در صورت ابتلاء، بیمارى‏شان بسیار خفیف و زودگذر خواهد بود. این حقیقتى است که بسیارى از بیماران، شخصاً متوجه آن شده و به ما اعلام کرده‏اند که اگر مثلاً سال گذشته چندین نوبت سرماخوردگى شدید داشته‏اند، زمستان امسال که حجامت کرده‏اند اصلاً سرما نخورده و یا بیمارى‏شان ظرف یک یا دو روز کاملاً خوب شده و علائمى چون تب و درد بدن نیز نداشته‏اند. پرونده‏ى بیماران درمان شده گواه روشنى است بر این ادّعا که حجامت با افزایش توان ایمنى فرد باعث غلبه‏ى زودرس وى بر انواع ویروس‏هاى سرماخوردگى مى‏شود.

حال دقت بفرمایید که اگر تنها همین یک خاصیت حجامت را در نظر بگیریم، فراگیر شدن این سنت اسلامى تا چه حد مى‏تواند مصرف انواع آنتى‏بیوتیک، آمپول‏هاى پنى‏سیلین، داروهاى مسکّن و تب‏بر و انواع شربت‏هاى سینه را که به وفور خصوصاً در فصل زمستان استفاده مى‏شوند، کاهش دهد و تا چه حد مى‏تواند بهره‏ى کارى دانش‏آموزان و شاغلین را که به دنبال آنفلوآنزا بعضاً به مدت یک هفته بسترى مى‏شوند، افزایش دهد.

لازم به ذکر است که فرزندان بنده که ۸ و ۵ سال دارند، از بدو تولد سرماخوردگى شدید نداشته و تاکنون هیچ یک از انواع داروهاى آنتى‏بیوتیک یا پنى‏سیلین را نیز دریافت نکرده‏اند. آن‏ها را صرفاً سالى دو نوبت حجامت مى‏کنم و در سلامت کامل به سر مى‏برند و تعجب مى‏کنید اگر بگویم، برنامه‏ى واکسیناسیون را که براى همه‏ى اطفال از بدو تولد انجام مى‏شود، براى آن دو انجام نداده‏ایم. فرزند اولم تا ۹ماهگى واکسن دریافت کرده ولى دومى اصلاً واکسیناسیون نشده و از قضا از نظر تغذیه و رشد جسمى از اولى نیز سالم‏تر است.

۵- تأثیر حجامت در افراد پیوند عضو شده:

یکى از معدود موارد ممنوعیت انجام حجامت، افرادى هستند که عضو پیوندى دارند. شرط موفق بودن عمل پیوند اعضاء، ضعیف نگاه داشتن سیستم ایمنى بیمار است. به همین منظور داروهاى متعددى به نام ایمونوساپرسیو را تجویز مى‏کنند تا سیستم ایمنى فرد همواره ضعیف بماند. اگر سیستم ایمنى بیمار به هر دلیل تقویت یا فعال شود، خطر پس زدن عضو پیوند شده وجود دارد. انجام حجامت، از آنجایى که باعث تقویت سیستم ایمنى مى‏شود، در بیماران پیوند شده خطرناک و ممنوع است.

به هر حال چنان چه فرضیه‏ى تقویت ایمنى صحیح باشد که شواهد زیادى هم براى آن وجود دارد، مى‏توان امیدوار بود که حجامت وسیله‏ى مناسبى براى درمان بسیارى از بیمارى‏هاى عفونى، سرطان‏ها و نیز بیمارى‏هاى اتوایمیون که طب رایج در مقابل آنها درمانده است، باشد.

منبع :

کتاب طب اسلامی، گنجینه تندرستی (تالیف دکتر رضا منتظر-عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران)

قادمون