بازتاب سخنرانی روحانی و اوباما در رسانه های غربی

شرق: سخنرانی رییس‌جمهوری ایران و انجام آن در یک روز با سخنرانی همتای آمریکایی‌اش، حضور هیات‌های نمایندگی دو کشور در زمان سخنرانی طرف مقابل، برگزاری ضیافت ناهار دبیر کل سازمان‌ملل و... باعث شد تا روز گذشته اکثر رسانه‌های انگلیسی‌زبان و فرانسه‌زبان در قسمت اخبار جهان خود توجه و تمرکز خاصی به این دیدار احتمالی و همزمانی حضور هیات‌های دیپلماتیک ایران و آمریکا در شصت‌وهشتمین مجمع عمومی سالانه سازمان‌ملل داشته باشند.

نکته جالب این است که ذوب یخ روابط دو قدرت جهانی و منطقه‌ای باعث شده است تا برخی روزنامه و مجلات دیروز و امروز چندین مطلب به‌طور همزمان منتشر کنند و بخش خاورمیانه را بیش از هر خبری با اخبار و تحلیل‌های مربوط به ایران و آمریکا به‌روزرسانی کنند. در این میان لحن روزنامه‌های فرانسوی در مواردی بدبینانه است، برخلاف لحن خوشبینانه روزنامه‌های انگلیسی‌زبان.

رییس‌جمهوری ایران در سازمان‌ملل خواهان پایان‌دادن به وضعیت انزوای این کشوراست. دیدار احتمالی میان روسای‌جمهوری ایران و آمریکا دیداری نمادین و کوتاه خواهد بود. اوباما البته نگران این است که وقوع چنین دیداری از او چهره‌ای بی‌نهایت آسانگیر نشان دهد؛ وضعیتی که سیل انتقادها را از سوی حزب جمهوریخواه و البته اسراییل علیه او به راه خواهد انداخت. روابط ایران و آمریکا بعد از کناررفتن «محمود احمدی‌نژاد» و روی کارآمدن «حسن روحانی» و منصرف‌شدن آمریکا از حمله به سوریه که ایران متحد اصلی منطقه‌ای اوست، ‌رو به گرمی گذاشته است. ایران، حمله به سوریه را تلاشی سازمان‌یافته از سوی اسراییل و آمریکا، رژیم‌های سنی عرب در جهت تضعیف نفوذ منطقه‌ای ایران می‌داند.

روحانی به‌دنبال نشان‌دادن چهره واقعی ایران در سازمان‌ملل و لغو تحریم‌هاست. روحانی آمریکا و متحدانش را ترغیب کرده است تا اختلافات بر سر پرونده هسته‌ای و لغو تحریم‌ها را از طریق گفت‌وگو حل و فصل کنند. خبرگزاری ایسنا به نقل از یک دیپلمات خبر داده که جو مذاکرات صورت‌گرفته با 1+5 اساسا قابل مقایسه با دور گفت‌وگوهای قبلی نبوده است. از دیگر نشانه‌های جدی‌بودن ایران در پیشبرد مذاکرات برد-برد، اظهارات هاشمی‌رفسنجانی است که گفته است قطع رابطه ایران و آمریکا همیشگی نخواهد بود.

دست‌دادن با روحانی چیزی بیش از دست‌دادن است. این دیدار اگر صورت بگیرد، باید آن را بزرگ‌ترین اتفاق دیپلماتیک و شاید هم بزرگ‌ترین دیدار ژئوپولیتیکی دانست؛ دیداری که شاید هم به اندازه ملاقات مائو و نیکسون در سال 1972 مهم نباشد، ولی به هر حال هرچه باشد رویداد بزرگی در روابط سیاسی دو کشور در طول سه دهه‌گذشته است. دیپلمات‌ها معتقدند این برخورد احتمالی در ضیافت ناهار دبیر کل سازمان‌ملل اتفاق خواهد افتاد؛ برخوردی که به گفته آقای رودز یکی از معاونان سخنگوی کاخ‌سفید، اگر اتفاق بیفتد زمان و مکان آن کاملا اتفاقی خواهد بود.

به موازات شدت‌گرفتن احتمال دیدار و چشم‌اندازهای از سرگیری روابط میان تهران و غرب، نخست‌وزیر اسراییل هشدار می‌دهد لحن مسالمت‌جویانه روحانی نیات خصمانه‌ای را که پیش‌تر احمدی‌نژاد ابراز می‌کرد، پنهان می‌کند. نتانیاهو به غرب هشدار داده است در دام «عسلی» که توسط روحانی پهن شده است، نیفتند. روحانی برنده انتخابات ماه ژوئن در ایران، قول داده است که به انزوای بین‌المللی ایران پایان دهد. پیش از این روحانی، آمریکا و متحدانش را ترغیب کرده بود تا اختلافات بر سر پرونده هسته‌ای با ایران و لغو تحریم‌ها را از طریق مذاکره حل و فصل کنند.

دیدار با روحانی بزرگ‌ترین آزمون اوباماست. اوباما حساس‌ترین لحظات دوران سیاسی خود را تجربه می‌کند. اما مخاطرات روبه‌روی مذاکرات می‌تواند به اندازه خطرات آغاز یک جنگ یا تحقق یک صلح مهم باشد و نتیجه آن احتمالا مسیر سیاست خاورمیانه آمریکا را برای حداقل یک دهه آتی مشخص خواهد کرد. در این میان اسراییل که سال‌هاست موج روابط آمریکا با خاورمیانه را تنظیم کرده است، از این بیم دارد که اوباما و غرب دوران تنش‌زدایی را با ایران آغاز کند و این به روابط عادی و دوجانبه منتهی خواهد شد.

اسراییل جایگاهی همانند تایوان در 1971 در دوره رژیم ناسیونالیست چیانگ کای شک را دارد، اما با قدرت اقتصادی و فرهنگی و روابط سیاسی بیشتر با آمریکا. اگر اوباما اراده و قدرت سیاسی کافی را برای مقاومت در مقابل فشارهای مخالفان داشته باشد و اگر او بتواند با جدیت از روابط عادی با کشوری مسلمان و دموکرات، به لحاظ فنی پیشرفته و بزرگ بهره ببرد بزرگ‌ترین آزمون سیاسی ریاست‌جمهوری او خواهد بود.

صف‌شکن ایران در سازمان‌ملل سخنرانی خواهد کرد. برنامه‌های احتمالی دیدار بین بالاترین مقام‌های رسمی ایران و آمریکا در روز سه‌شنبه احتمالا یخ روابط تهران با واشنگتن را ذوب خواهد کرد. چنین دیدار احتمالی نتیجه کارزار آشتی با غرب با هدف لغو تحریم‌های آسیب‌زا علیه اقتصاد ایران است. پیش از این کاخ سفید گفته بود که ترتیب‌دادن جلسه‌ای رسمی میان روسای جمهور ایران و آمریکا ممکن است؛ تعهد جدی که دولت اوباما هفته پیش آن را اعلام کرد. تعهدی که می‌تواند فرصت مصافحه دوستانه باشد. آخرین دیدار رسمی میان مقام‌های ایران و آمریکا، دیدار وزیر خارجه آمریکا «کالین پاول» و وزیرخارجه ایران در سال 2001 بوده است.

فرصت ایران برای مذاکره در پی برگزاری اجلاس سالانه سازمان‌ملل بالا گرفته است. برای اولین بار در طی سه دهه گذشته است که رهبران ایران خود را آماده رسیدن به یک توافق با غرب نشان داده‌اند. گردش واضحی در جهت‌گیری‌های ایران نسبت به غرب دیده می‌شود که باید آن را به آزمون گذاشت. واشنگتن می‌تواند از این فرصت تاریخی برای حل دو چالش اصلی سیاست خارجی خود بهره ببرد. به نظر می‌رسد از سویی ایران و آمریکا دارای منافع همپوشان هستند و این می‌تواند راه را برای توافق‌های احتمالی در سوریه و مساله هسته‌ای هموار کند. هر دو مساله گویای نیاز جدی به پرداختن به دغدغه‌های امنیتی در سطح منطقه است. همه این عوامل دلایل بیشتری برای اوباما برای در پیش‌گرفتن اقدامی گشاده‌دستانه و غیرجاه‌طلبانه برای پایان‌دادن به دهه‌ها خصومت میان این دو کشور است.

سوریه و پرونده هسته‌ای ایران دو موضوعی هستند که در راس مسایل دیپلماتیک بین‌المللی و در خط مقدم سخنرانی‌ها در سازمان‌ملل مطرح هستند. این درحالی است که فرانسوا اولاند قرار است با رییس‌جمهوری ایران دیدار داشته باشد. البته در این میان واشنگتن تلویحا گفته است که بیش از آنکه باید جذب فریفتگی ایرانی‌ها شد برای تغییر سیاست خود در مقابل ایران باید منتظر اقدامات عملی آنها بود.

اوباما در مورد ایران گشاده‌دست و در مورد سوریه بسیار با گارد بسته سخنرانی کرد. اوباما تاکید کرد در مورد ایران مسیر دیپلماتیک ارزش آزمودن دارد. او به‌طور خاص از تهران خواست تا اقدامات عملی را در مورد پرونده هسته‌ای‌اش اجرا کند. دیدار احتمالی میان روسای جمهور ایران و آمریکا در حاشیه اجلاس باعث شکل‌گرفتن تحرکات جدی دیپلماتیک از چند روز گذشته شده است که البته احتمال عدم‌وقوع آن هم جدی است چراکه هیچ برنامه رسمی و تنظیم شده‌ای برای آن در نظر گرفته نشده است.

روحانی ظاهرا ستاره امسال مجمع عمومی است. با وجودی که بحران سوریه در بالاترین موضوعات دستور کارهای سخنرانی در مجمع است، مساله هسته‌ای ایران دومین موضوع مورد بحث است. در کنار «اورسای» درکاخ الیزه دیپلمات‌ها همچنان مشغول طرح گمانه‌زنی‌های بدبینانه در این باب هستند که موضوع اساسی و جدی در مورد مذاکرات هسته‌ای تغییر پیدا نکرده ‌است. آنها بر این باورند که ایران درصدد انجام معامله‌ای میان کمک‌های ارسالی خود به سوریه و اخذ امتیازهایی است که برای متوقف‌کردن برنامه هسته‌ای‌اش است. این دیپلمات‌ها تاکید دارند که در مورد طرف فرانسوی ما همچنان بر تداوم مذاکرات در قالب «تروئیکا اروپایی» با سه قدرت بزرگ چین، آمریکا و روسیه اصرار داریم.