دوغ و کفیر هم برای دندان مضر است؟

پدیده "اروژن" یا فساد تدریجی دندان‌ها، فرآیندی غیرقابل‌برگشت است که طی آن ساختمان دندان در اثر مواد شیمیایی که عمدتاً به علت اسید موجود در مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی مثل آب‌میوه ایجاد می‌شوند، دچار پوسیدگی شده و برخلاف پوسیدگی‌های دندانی، این خوردگی ناشی از باکتری‌ها نیست. در دهه‌های اخیر، متعاقب کاهش شیوع و شدت پوسیدگی‌های دندانی در کودکان خصوصاً در کشورهای توسعه‌یافته، افزایش قابل‌ملاحظه‌ای در سایر اختلالات مانند اروژن دندانی مشاهده شده است.

به اعتقاد متخصصین، یکی از دلایل مهم ایجاد اروژن، افزایش ناگهانی مصرف نوشابه‌های بدون الکل، نوشابه‌های رژیمی و آبمیوه‌ها است. این مواد، مینای دندان را حل می‌کنند و همگام با عوامل مستعدکننده‌ای نظیر ریخت دندان‌ها و خواص بزاق ممکن است استعداد فرد را به اروژن تغییر دهند. وقتی مینا حل می‌شود، یکی از دو نوع ضایعه پوسیدگی یا اروژن ایجاد می‌شود. علت ضایعه پوسیدگی، اسید ناشی از تجزیه کربوهیدرات‌ها توسط باکتری‌ها است. درحالی‌که اروژن از عوامل دیگر ناشی می‌شود.

با توجه به این مطالب، لازم است نقش مواد و نوشیدنی‌های دیگری نیز که کمتر مورد بررسی قرار گرفته‌اند، ارزیابی شود. در این خصوص، محققینی از علوم پزشکی مشهد و دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن، به بررسی و مقایسه اثر کفیر، دوغ و شیرسویا بر سختی مینای دندان‌های دائمی پرداخته شده است.

محبوبیت نوشیدنی‌های لبنی مانند دوغ و کفیر در دنیا به‌خصوص منطقه خاورمیانه به خاطر نوع ذائقه مردم این منطقه باعث مصرف روزانه آن‌ها شده است. نه‌تنها مزه دلپذیر این نوشیدنی‌ها بلکه خواص مغذی‌شان که تأمین‌کننده کلسیم بدن و حتی باکتری‌های مفیدی مثل استرپتوکوکوس در دوغ و کفیر، اثرات بسیار مفیدی در دستگاه گوارش دارند و مانع رشد ارگانیسم‌های مضر می‌شوند. شیر سویا نیز غذای اصلی و شناخته‌شده در کشورهای آسیایی است که هم‌اکنون در سرتاسر جهان مصرف می‌شود.

محققان در این مطالعه تجربی آزمایشگاهی، ۳۰ دندان دائمی کشیده شده بدون سایش و پوسیدگی را انتخاب کرده و تحت تأثیر نوشیدنی‌های فوق قرار دادند تا وضعیت مقاومت و سختی مینای آن‌ها را بررسی کنند.

یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که میزان ریزسختی مینای دندان بعد از غوطه‌وری در کفیر، دوغ و شیرسویا کاهش می‌یابد! این موضوع حاکی از آن است که این مواد، تأثیر منفی بر میزان سختی مینای دندان دارند، به‌طوری‌که باعث کاهش ریزسختی مینای دندان می‌شوند.

طبق این نتایج، نوشیدنی کفیر، بیشترین اثر را بر کاهش ریزسختی مینای دندان نسبت به دو ماده دیگر یعنی دوغ و شیرسویا دارد.

دکتر سیده فاطمه نامدار، استادیار دندانپزشکی ترمیمی و زیبایی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و دو همکار دیگرش در این پژوهش، در تبیین اثرگذاری نوشیدنی کفیر بر کاهش ریزسختی مینای دندان می‌گویند: «کفیر یکی از انواع محصولات لبنی پروبیوتیک است که از طریق تخمیر شیر با دانه‌های کفیر تهیه می‌شود. دانه‌های سفیدرنگ کفیر با ظاهری شبیه به گل‌کلم حاوی مجموعه‌ای از باکتری‌ها شامل لاکتوباسیل‌ها و لاکتوکوکسی‌ها و مخمرهاست. دانه‌های کفیر برعلیه انواع گوناگون باکتری‌ها و برخی از قارچ‌ها مؤثرند و باعث تغییر در اسیدیته محیط دهانی می‌گردند».

این محققان ادامه می‌دهند: «همچنین کفیر باعث ایجاد تغییرات رنگ‌دانه بر روی دندان می‌شود که در بلندمدت باعث سایش و خوردگی مینای دندان می‌شود. اثرگذاری کفیر بر کاهش ریزسختی می‌تواند ناشی از اثرات فیزیکی کفیر نیز باشد چراکه کفیر شامل دانه‌های ریزی است که می‌توانند باعث سایش مینای دندان شوند و در نتیجة آن، ریزسختی مینای دندان کاهش می‌یابد».

بر اساس نتایج، کمترین اثر منفی را بر ریزسختی مینای دندان در میان این سه نوشیدنی، شیرسویا داشت. طبق نظر این پژوهشگران علوم دندانپزشکی، تفاوت بین شیر سویا با دوغ می‌تواند ناشی از تفاوت در اسیدیته آن‌ها باشد. آن‌ها دراین‌باره می‌گویند: «این دو ماده با داشتن pH یا همان اسیدیته متفاوت، اختلاف معناداری را در ریزسختی مینای دندان نشان دادند. دوغ موجب افزایش pH اسیدی محیط دهانی می‌شود که با تغییر فلور محیط دهانی سبب سایش مینای دندان در بلندمدت خواهد شد. با مقایسه pH های سه ماده مورد آزمایش، می‌توان فهمید که چرا کفیر بیشترین اثر را روی ریزسختی مینای دندان داشته است».

محققین فوق، در انتهای مقاله علمی پژوهشی برگرفته از تحقیق خود که در مجله «تحقیق در علوم دندانپزشکی» منتشر شده است، ضمن توصیه برای انجام تحقیقات بیشتر برای درک فرآیند اثرگذاری شیر سویا، دوغ و کفیر بر ریزسختی مینای دندان، پیشنهاد داده‌اند که در مطالعات مشابهی، تأثیرات مواد خوراکی و نوشیدنی دیگری نیز که مصرف روزانه بیشتری دارند، بر ریزسختی مینای دندان‌ها بررسی شود.

مجله «تحقیق در علوم دندانپزشکی» از سال ۱۳۸۳ توسط واحد دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی و در قالب فصل‌نامه منتشر می‌شود.