صفر تا صد بلوغ زودرس که نمی دانستید

تبیان نوشت: وقتی بلوغ زود شروع شود و با افزایش میزان ترشح هورمون‌های جنسی و رشد استخوانی ادامه پیدا کند، پزشک تشخیص بلوغ زودرس می‌دهد. ما دقیقاً نمی‌دانیم چرا چنین اتفاقی می‌افتد. دخترهایی که علائم آشکار بلوغ و پیشرفت آن را قبل از ۸ سالگی و در مورد پسرها نیز قبل از ۹ سالگی نشان می‌دهند، دچار بلوغ زودرس هستند.

بلوغ زودرس دو نوع است:

. بلوغ زودرس عمومی که بیشتر شایع است. این نوع بلوغ شبیه بلوغ نرمال است؛ اما زودتر اتفاق می‌افتد. غده هیپوفیز شروع به تولید هورمون‌هایی به نام گنادوتروپین‌ها می‌کند. این هورمون‌ها باعث می‌شوند بیضه‌ها یا تخمدان‌ها، هورمون‌های دیگری بسازند که تستوسترون یا استروژن هستند. این هورمون‌های جنسی باعث تغییرات بلوغ می‌شوند، مثل بزرگ‌شدن سینه در دخترها.

. بلوغ زودرس محیطی (نسبی) که عارضهٔ متفاوتی است و ضمناً کمتر متداول می‌باشد. هورمون‌های استروژن و تستوسترون علائم را ایجاد می‌کنند؛ اما مغز و غده هیپوفیز درگیر این اتفاق نیستند. بلوغ زودرس محیطی معمولاً به مشکلی در تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد آدرنال یا کم‌کاری شدید تیروئید مربوط می‌شود.

عوارض دیگری هم وجود دارند که ممکن است در نظر والدین و گاهی حتی به نظر پزشکان شبیه بلوغ زودرس باشند؛ اما در واقع بلوغ زودرس نیستند:

. زود بزرگ‌شدن سینه‌ها که اغلب در دخترهای خردسال رخ می‌دهد. این مسئله هر چند در نظر والدین سخت و دردسرساز است؛ اما خودبه‌خود بهتر می‌شود و بلوغ زودرس نیست و در نتیجه نیاز به درمان ندارد؛ اما به‌هرحال لازم است جهت بررسی و اطمینان خاطر با پزشک مشورت کنید.

. آدرناک زودرس زمانی است که موهای زیر بغل یا ناحیه تناسلی در سن پایین شروع به رشد می‌کنند. در این حالت، غدد آدرنال زودتر از موعد هورمون‌ها را ترشح می‌کنند. چنین اتفاق‌هایی شاید هشداردهنده به نظر برسند؛ اما به‌طورکلی مشکلی ایجاد نمی‌کند و علامت بلوغ زودرس محسوب نمی‌شود.

ما به دلیل اینکه ممکن است نشان‌دهنده اولین علامت ترشح غیرمعمول و زیاد هورمون‌های آدرنال باشد باید کودک را نزد پزشک ببرید.

بسیاری از کارشناسان می‌گویند امروزه در خیلی از کشورها بلوغ نسبتاً زودتر از قبل شروع می‌شود. البته سن قاعدگی تقریباً همان است؛ اما مطالعات نشان می‌دهد علائمی مانند بزرگ‌شدن سینه‌ها نسبت به یک دهه پیش زودتر اتفاق می‌افتد.

علائم بلوغ زودرس

علائم بلوغ و بلوغ زودرس معمولاً مشابه‌اند و فقط از نظر زمانی با هم فرق می‌کنند:

در دخترها:

. سینه‌ها شروع به بزرگ‌شدن می‌کنند (اغلب اولین علامت)

. پریود (معمولاً ۲ تا ۳ سال بعد از اولین علامت بلوغ)

در پسرها:

. بیضه‌ها، آلت تناسلی و کیسه بیضه شروع به بزرگ‌شدن می‌کنند

. بم شدن صدا (که معمولاً از علائم دیرتر بلوغ است)

دخترها و پسرها:

. رشد سریع قد

. آکنه

. بوی بدن بزرگسال

علت‌های بلوغ زودرس

در بیشتر موارد کارشناسان علت دقیق بلوغ زودرس را نمی‌دانند، خصوصاً در دخترها. گاهی یک عارضه پزشکی می‌تواند سبب بلوغ زودرس بشود. علت‌های معمول بلوغ زودرس در دخترها و پسرها و بچه‌های زیر ۶ سال مشابه‌اند، خصوصاً اگر روند بلوغ تند باشد. این علت‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

. تومورها و دیگر ضایعات که اغلب خوش‌خیم‌اند

. آسیب مغز، چه در اثر عمل جراحی و چه در اثر ضربه به سر که بر تعادل هورمون‌ها اثر می‌گذارد

. التهاب مغز، گاهی ناشی از یک عفونت

تنها درصد کمی از موارد بلوغ زودرس مرکزی در پسرها به یک مشکل پزشکی مربوط می‌شوند و در دخترها این احتمال حتی کمتر هم می‌باشد.

ریسک فاکتورهای بلوغ زودرس

موارد زیر هرچند لزوماً علت بلوغ زودرس نیستند اما می‌توانند با بلوغ زودرس ارتباط داشته باشند:

. جنسیت: دخترها ۱۰ برابر بیشتر از پسرها احتمال دارد که دچار بلوغ زودرس مرکزی شوند.

. ژنتیک: گاهی جهش‌های ژنتیکی می‌توانند ترشح هورمون‌های جنسی را شروع کرده و منجر به بلوغ زودرس شوند. در بیشتر موارد این بچه‌ها دارای پدر یا مادر یا خواهر و برادری هستند که همین مشکل ژنتیکی را داشته است.

. نژاد: محققان علت این موضوع را نمی‌دانند؛ اما ظاهراً دخترهای آمریکایی آفریقایی تقریباً یک سال زودتر از دخترهای سفیدپوست وارد بلوغ می‌شوند.

. چاقی: بعضی از مطالعات نشان داده‌اند چاقی در دخترهای کم‌سن‌وسال با احتمال بیشتر بلوغ زودرس مرتبط است که البته نوع این ارتباط هنوز مشخص نیست. ظاهراً در مورد پسرها، چاقی با بلوغ زودرس ارتباطی ندارد.

تشخیص بلوغ زودرس

تشخیص بلوغ زودرس با روش‌های زیر انجام می‌شود:

. بررسی سوابق پزشکی

. معاینهٔ فیزیکی

. آزمایش خون جهت بررسی سطح هورمون‌ها

. عکس‌برداری با اشعه ایکس از دست‌ها و مچ دست برای تعیین سن استخوانی. این عکس نشان می‌دهد استخوان‌ها به‌سرعت در حال رشد هستند یا خیر.

اگر پزشک علائم بلوغ زودرس را در کودک ببیند، آزمایش‌هایی انجام می‌دهد تا نوع آن را مشخص کند. برای انجام تست تحریک هورمون رشد (GnRH) پزشک به کودک هورمون آزادکننده گنادوتروپین می‌دهد و سپس به‌مرور زمان با انجام یک سری از آزمایش‌های خون، واکنش هورمونی کودک را بررسی می‌کند. اگر سطح هورمون‌های دیگر بالا برود، علامت بلوغ مرکزی است. اما اگر سطح هورمون‌ها یکسان باقی بماند علامت بلوغ زودرس محیطی است.

درمان بلوغ زودرس

نوع درمان بلوغ زودرس به علت آن بستگی دارد.

. در خیلی از موارد پزشکان نمی‌توانند علت بلوغ زودرس را پیدا کنند. آنها توصیه می‌کنند به مدت چند ماه بدون هیچ اقدام درمانی، وضعیت کودک پیگیری‌های منظم شود.

. درمان با آنالوگ‌های هورمون‌های آزادکننده گنادوتروپین. اگر کودک بلوغ زودرس مرکزی داشته باشد و پای هیچ عارضه دیگری در میان نباشد، پزشک معمولاً درمان با آنالوگ‌های هورمون‌های آزادکننده گنادوتروپین را توصیه می‌کند. در این درمان، دارو ماهی یک‌بار به کودک تزریق می‌شود و جلوی رشد را می‌گیرد. کودک تا زمانی که به سن نرمال بلوغ برسد دارو خواهد گرفت.

. ایمپلنت (هیسترلین). کودک نیاز به یک عمل جراحی جزئی جهت جاگذاری یک ایمپلنت دارد. پزشک هیسترلین را در زیر پوست قسمت داخلی بالای بازو جاگذاری می‌کند. هیسترلین نیز رشد را به تأخیر می‌اندازد اما نیازی به تزریق ماهیانه نیست. این ایمپلنت تا یک سال می‌ماند.

. درمان عارضه‌ای دیگر. اگر کودک عارضهٔ دیگری داشته باشد که علت بلوغ زودرسش باشد، درمان این عارضه معمولاً منجر به توقف روند بلوغ زودرس نیز خواهد شد.

پیامدهای بلوغ زودرس

بلوغ زودرس می‌تواند برای بچه‌ها مشکلات فیزیکی و هیجانی ایجاد کند:

. کوتاهی قد. هر چند بچه‌هایی که بلوغ زودرس دارند اغلب نسبت به سن خود قدبلندترند اما در مجموع یک بزرگسال با قدی کوتاه خواهند بود. چرا؟ وقتی بلوغ به پایان می‌رسد، رشد متوقف می‌شود و ازآنجایی‌که بلوغ زودرس زودتر از بلوغ نرمال متوقف خواهد شد، رشد این بچه‌ها نیز در سن پایین‌تر متوقف می‌شود و نتیجه اینکه آنها کوتاه‌تر از همسالان خود که بلوغ زودرس نداشته‌اند خواهند بود.

. مشکلات رفتاری. برخی مطالعات دریافته‌اند بین بلوغ زودرس و مشکلات رفتاری کودکان ارتباط وجود دارد، اما عده‌ای از کارشناسان عقیده دارند این ادعا پشتوانه ضعیفی دارد.

. فعالیت جنسی زودهنگام. هر چند برای والدین می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ اما شواهد محکمی دال بر اینکه بچه‌هایی که بلوغ زودرس دارند به‌احتمال بیشتر زودتر وارد فعالیت‌های جنسی می‌شوند وجود ندارد.

. استرس. بلوغ حتی در زمان مناسب خودش هم می‌تواند آشفته‌کننده و استرس برانگیز باشد، چه برسد به اینکه کودک زودتر هم وارد این فرایند شود. کودکی که دچار بلوغ زودرس است نسبت به تفاوت‌های ظاهری‌اش نسبت به همسالان خود احساس خجالت می‌کند. برای دخترها پریود در سن پایین (۹ سال یا کمتر) می‌تواند آزاردهنده باشد. پدر و مادر باید با صحبت‌کردن و آموزش فرزندان آنها را نسبت به تغییراتی که در پیش رو دارند آگاه کنند.

. ریسک‌های دیگر. بعضی مطالعات دریافته‌اند بلوغ زودرس در دخترها با کمی افزایش احتمال سرطان سینه در سال‌های بعدی زندگی‌شان مرتبط است. اما شواهد قطعی نیستند و نیاز به مطالعات گسترده‌تری است.

توصیه‌هایی برای والدین

به‌عنوان پدر و مادر عجیب نیست که نگران بلوغ زودرس فرزندتان باشید و بدون تردید باید هر علامتی را جدی بگیرید. اگر کودکتان علائم بلوغ زودرس را نشان داد باید برای بررسی‌های پزشکی اقدام کنید. اما توصیه می‌کنیم مسئلهٔ بلوغ زودرس را یک عارضهٔ ترسناک پزشکی تلقی نکنید.
یادتان باشد...

. علائمی که شاید بلوغ زودرس به نظر برسند اغلب ربطی به بلوغ زودرس ندارند و خودبه‌خود برطرف می‌شوند.

. وقتی پزشک و والدین تصمیم می‌گیرند کودک به درمان نیاز دارد، معمولاً درمان موفق خواهد بود.

. بیشتر بچه‌هایی که علائم بلوغ زودرس را دارند دچار مشکل پزشکی، روحی و روانی و اجتماعی نیستند.