آیا تهران و مسکو بزودی استراتژی «ضد دسترسی» را علیه آمریکا پیاده می کنند؟

ماکسیم سوخوف در المانیتور نوشت: روسیه و ایران برای به چالش کشیدن هژمونی آمریکا در خاورمیانه در حال تقویت روابط نظامی خود هستند. این هفته دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ایران و تیم همراهش برای یک سفر سه روزه به سنت پترزبورگ رفتند. روز دوشنبه وزیر دفاع روسیه و رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران توافهم نامه‌ای را امضا کردند که به موجب آن دو کشور سطح همکاری‌های نظامی خود را گسترش می‌دهند.

در ادامه این مطلب آمده است: خانزادی در این ارتباط گفت: «این تفاهمنامه در نوع خود منحصر به فرد است و می‌تواند نقطه عطفی در روابط بین تهران و مسکو در حوزه دفاعی باشد. دو کشور به زودی یک رزمایش مشترک را در اقیانوس هند برگزار خواهند کرد. ممکن است ما در بخش شمالی اقیانوس هند از جمله تنگه هرمز نیز مانور برگزار کنیم».

البته این تفاهمنامه از لحاظ قانونی الزام آور نیست و دو طرف تعهدی در قبال یکدیگر ندارند. اما از دو لحاظ حائز اهمیت خواهد بود.

مورد اول، زمان اجرای این تفاهمنامه است. در ماه‌های اخیر گزارش‌های زیادی در مورد افزایش تنش بین نیرو‌های روسی و نیرو‌های تحت حمایت ایران در سوریه منتشر شده است. دو طرف با امضای تفاهمنامه اخیر نشان دادند که علی رغم اختلافات، ارزش زیادی برای روابط سیاسی و نظامی خود قائل هستند و قصد گسترش همکاری‌های خود را به حوزه‌های دیگر از جمله امنیت دریایی دارند.

دوم، در ماه‌های اخیر شاهد تشدید تنش‌ها بین ایران و واشنگتن و کشور‌های خلیج فارس بوده ایم. همکاری با مسکو در زمینه امنیت دریایی می‌تواند از لحاظ روانی مزیت بزرگی برای تهران داشته باشد.

این تفاهمنامه از لحاظ عملیاتی ارزش چندانی ندارد و بیشتر یک ژست سیاسی محسوب میشود، اما ممکن است دو کشور در آینده یک ائتلاف دوجانبه برای جلوگیری از حمله احتمالی آمریکا به ایران تشکیل دهند. برخی معتقدند که شاید تهران و مسکو به نوعی به استراتژی «ضد دسترسی» روی آورند که چین از آن برای دور نگه داشتن آمریکا از بخش غربی ناحیه پاسیفیک استفاده می‌کند.

رسانه‌های روسی این هفته گزارش کردند که مسکو یک چارچوب امنیتی را برای منطقه خلیج فارس در سازمان ملل ارائه کرده است. وزیر خارجه روسیه در جلسه ۲۳ ژوئیه این طرح را به عنوان یک راه حل دیپلماتیک برای جلوگیری از دخالت‌های مخرب قدرت‌های خارجی در خلیج فارس و خاورمیانه توصیف کرد.

برخی تحلیلگران نسبت به محتوای این طرح و احتمال موفقیت آن ابراز تردید کرده اند، اما بسیاری از مقامات از این پیشنهاد استقبال کردند.

آندری باکلانوف، سفیر سابق روسیه در عربستان در مصاحبه با روزنامه روسی کومرسانت گفت: «کشور‌های عربی خلیج فارس باید محتاطانه‌تر با توصیه‌های قدرت‌های غربی برخورد کنند». باکلانوف معتقد است که منطقه خاورمیانه باید نهادی همچون سازمان امنیت و همکاری اروپا را تاسیس کند. البته مسکو اولین بار در دهه ۱۹۹۰ چنین چارچوب امنیتی‌ای را برای خاورمیانه پیشنهاد کرده بود. اما مقامات این کشور معتقدند که احتمال موفقیت چنین طرحی در شرایط کنونی افزایش پیدا کرده است.

باکلانوف در این ارتباط گفت: «ما امیدواریم که کشور‌های منطقه از اشتباهات گذشته خود درس گرفته باشند. آن‌ها برای جلوگیری از جنگ و آشوب باید پیشنهادات روسیه را بپذیرند».
ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در ماه اکتبر از عربستان بازدید خواهد کرد. ظاهرا در این دیدار در مورد طرح امنیتی روسیه بحث و تبادل نظر خواهد شد. مسکو همچنین با افزایش همکاری‌های خود با تهران قصد دارد به بازیگر مهم تری در حوزه مسائل امنیتی خلیج فارس تبدیل شود. اگرچه این کشور در مقایسه با آمریکا هنوز حضور نظامی کم رنگ تری در این منطقه دارد.